Finansal piyasalar dalgalanır ve kriptolar genellikle oldukça volatildir, ancak hızlı ve beklenmedik bir fiyat düşüşünün beraberinde getirdiği çöküş çok daha ciddidir. Bu durum hem 2018 hem de 2021’de kripto para birimlerinin başına gelmiş ve kripto piyasasındaki çöküş trilyonlarca dolarlık kayıpla sonuçlanmıştır. Bu çöküşler sırasında birçok küçük coin ortadan kaybolurken, Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) gibi diğerleri savaşarak çıktı ve o zamandan beri toparlanma süreçlerine devam ediyorlar.
Kripto Paralar Neden Çöküyor?
Bir kripto piyasası çöküşü çok öngörülemez ve bir sonraki kripto piyasası çöküşünü öngörmek ise neredeyse imkansızdır. Aşağıda yer alan 2018 ve 2021’deki önceki çöküşlere ilişkin analiz, süreçleri anlamak ve kalıpları görmek açısından faydalı olacaktır. Piyasa hakkında her zaman bilgi sahibi olmak ve politika dünyasının kripto para birimlerini nasıl etkileyebileceğinin farkında olmak da önemlidir. Bunu yapmak, yatırımcıların kriptonun neden çöktüğünü, bir sonraki kripto çöküşünün ne zaman olacağını, kripto çöktüğünde ne yapmaları gerektiğini ve bu kripto para birimi fiyat düşüşlerinin nedenlerini anlamalarına yardımcı olacaktır.
İlk Kripto Çöküşü Açıklandı
2018’den önce Bitcoin büyük bir yükselişe geçmişti, ancak iki ay içinde yaklaşık 19.500 $ değerinden sadece 7.000 $’a düştü (Aralık 2017-Şubat 2018). Bu, halkın dikkatini çeken ilk bitcoin çöküşüydü.
Bitcoin fiyat grafiği Ekim 2017 – Temmuz 2018 (Kaynak: coinmarketcap.com)
2018 Bitcoin Çöküşüne giden yol: Zirve Noktası
Bitcoin 2009’dan beri piyasada, ancak 2017’ye kadar gerçekten hız kazanmaya başlamamıştı. Bu durum, 2016 yılında Bitcoin halving nedeniyle kâr elde etmek isteyen Çinli madencilerden kaynaklandı. Kripto para madencilerinin yarısından fazlası Çin’de bulunuyordu ve düzenleme olmadan piyasayı manipüle etmek, BTC’nin değerini ve dolayısıyla kârlarını artırmak kolaydı. ABD’nin Efektif Federal Fon Oranı da artmış ve Federal Rezerv bilançosunu küçülterek küçük çaplı bir ayı piyasası yaratmıştı. Bu, gerçek değer genel piyasa ile birlikte durgunlaşırken, Çin’den gelen piyasa manipülasyonunun algılanan maliyeti yükselttiği ve böylece bir balon yarattığı anlamına geliyordu.
Bitcoin’in değeri artmaya başladıkça, kamuoyu ve medya dikkat çekmeye başladı. Medyanın ilgisi ve yatırımcıların heyecanı kitlesel alımlara yol açtı ve bu da değeri organik olarak daha da arttırdı. Bu ilgi başka şekillerde iş fırsatları yarattı; örneğin, kripto para kursları, kripto para yatırımlarıyla ilgili YouTube videoları, sosyal medya reklamları vb. Sonuç olarak, bu daha fazla ilgi ve daha fazla yatırımcı yarattı. Ek olarak, Bitcoin vadeli işlemleri piyasaya sürüldü ve aksi takdirde piyasaya giremeyen kişilerin BTC’ye kısa vadeli yatırım yapmasına olanak tanıdı.
Bu noktada, BTC fiyatları kontrolden çıkmış ve Bitcoin stok-akış modelinde listelenen değeri çok aşmıştı. Maliyet artık üretilen miktara kıyasla dolaşımdaki coin sayısını yansıtmıyordu ve bu da balonu şişiriyordu. Bitcoin coin başına yaklaşık 20.000 dolar seviyesindeydi, ancak insanlar Grayscale Bitcoin Investment Trust’a (GBTC) %100 prim, 40.000 dolar kadar ödüyordu. Buna ek olarak, yüzlerce yeni altcoin ortaya çıkıyor ve alıcılar hızlı zengin olma fırsatı gördükleri için bunlara akın ediyordu.
2018 Kripto Çöküşü: Nasıl Gerçekleşti?
Kripto para fiyatları kontrolden çıktı ve bireylerin hayat birikimlerini yatırmasıyla ulusal bir mesele haline geldi. ABD hükümeti regülasyonlar için devreye girdi, bu da bir dereceye kadar piyasa manipülasyonunun zorunlu olarak durdurulması anlamına geliyordu. Fiyat düşmeye ve heyecan azalmaya başladı. Sosyal medya daha sonra kripto reklamlarını yasakladı, bu da yeni yatırımcı sayısını sınırladı, bu da fiyatta daha fazla düşüş anlamına geldi. Güney Kore’nin kripto borsalarını yasaklayacağına dair söylentiler dolaşmaya başladı ve bu da kripto paranın birçok kişinin gözündeki meşruiyetini ve uzun ömürlülüğünü etkiledi. Yeni yatırımcılar panikle satış yapmaya başladı ve büyük oyuncular da satış yaptıkça fiyat hızla düştü.
Aralık 2017’de Bitcoin’in değeri 19.500 dolar civarındaydı; Haziran 2018’de ise 6.000 dolardı. Birçok altcoin tamamen ortadan kayboldu ve binlerce hayat birikimi de onlarla birlikte gitti.
Bu kripto piyasası çöküşü Bitcoin’in ve diğer kripto paraların itibarına gerçekten zarar verdi. Nispeten daha yeni bir varlık olduğu için, çok az kişi kriptoda neler olduğunu, piyasanın neden aniden bu kadar hızlı çöktüğünü ve bu olduğunda ne yapılması gerektiğini biliyordu.
Dahası, kimse Bitcoin’in ne kadar düşeceğini bilmiyordu? Birçok kişi, kripto paraların yüzeyde gerçek şeyler olmadıkları için herhangi bir somut değere sahip olmadıklarını iddia etmekteydi. Yani özünde, Bitcoin’in ne kadar düşebileceğinin bir sınırı yoktu.
2021 Kripto Çöküşü
Bitcoin 2021’in ilerleyen dönemlerinde ve 2021’in ilk çeyreği boyunca yükselişteydi. Ancak, Çin’in bir dizi politika hamlesi ve başta Elon Musk olmak üzere çeşitli ünlülerin desteğini çekmesinin ardından fiyat sert bir şekilde düştü. Tüm kripto piyasası yeniden çökmüş gibi görünüyordu.
Pek çok kişi 2018’deki kripto çöküşüne aşina olsa da, 2021 kripto çöküşünün ciddiyeti hala tartışılıyor. Kriptoya şüpheyle yaklaşanlar ve sonunun geleceğini tahmin edenler olduğu gibi, 2018’deki gibi çöküşlerin geride kaldığına inananlar da var. Ne olursa olsun, Bitcoin’in Nisan 2021’de 63.000 $’dan Temmuz 2021’de 32.000 $’a düşerek yalnızca üç ay içinde değerinin %50’sini kaybettiği göz ardı edilemez.
Bitcoin fiyat grafiği Mart 2021 – Ağustos 2021 (Kaynak: coinmarketcap.com)
2021 Krizinin Öncesi: Zirve Noktası
2021 çöküşünden önce, Bitcoin Eylül 2020’de 10.000 $’dan Ocak ayında bunun dört katına ve son olarak Nisan 2021’de bu yazının yazıldığı esnadaki en yüksek değerine (63.000 $) ulaşmıştı. Bu keskin yükseliş, bankalar, ülkeler ve büyük şirketler de dahil olmak üzere büyük parti yatırımları yoluyla kripto para biriminin artan meşrulaştırılmasıyla geldi.
Kasım 2020’de PayPal, ABD’deki kullanıcılarına kripto alımlarını tanıttı ve Aralık ayında kripto, MicroStrategy ve GreyScale gibi büyük oyuncular tarafından kurumsal düzeyde benimsendi. Ardından 2021’de Tesla 1,5 milyar dolarlık kripto satın aldı ve Tesla araç alımlarının kripto ile yapılacağına dair bir açıklama yaptı. Mastercard da hamleler yaparak piyasaya yeşil ışık yaptı. Mart ayında Visa bile kripto kullanarak ödeme yapmak için crypto.com ile işbirliği yaparak bu işe dahil oldu.
Ayrıca, Shiba token (SHIB) ve Dogecoin (DOGE) gibi yeni ve heyecan verici altcoinler yükselişe geçmeye başladı ve böylece daha fazla yatırımcıyı kripto para alanına çekti. Artan heyecan ve blok zinciri teknolojisini ve coin’lerini kullanmanın artan yolları ile kripto paralara olan talep arttı ve değer yukarı doğru itildi.
2021’de kripto sektörü neden çöktü?
Kripto para kullanıcılarındaki artışla birlikte (Nisan ayında 143 milyon kullanıcı) madencilik için daha büyük bir talep geldi. Ortaya çıkan karbon emisyonları göz ardı edilemeyecek kadar büyüdü ve Mayıs ayında Tesla ödeme olarak kripto benimsemesini sona erdirdiı.
Dahası, Çin’de bulunan çok sayıda madenciyle birlikte, bu muazzam karbon ayak izi ülkenin karbon azaltma planını raydan çıkarmakla tehdit etti. Sadece bu da değil, para biriminin merkezsizleşmesi ve varlıkların Çin dışına taşınabilmesi de ekonomiyi tehdit ediyordu. Ülke genelinde madencilik faaliyetlerinin durdurulması ve madencilerin yurtdışına taşınmak zorunda kalmasıyla birlikte bir elektrik kesintisi yaşandı.
Bu olay yalnızca hash oranında ciddi bir düşüş (%49) anlamına gelmekle kalmadı, aynı zamanda kripto paralara olan güveni sarstı ve birçok coinin ne derece merkezileştiğini tartışmaya açtı. Bitcoin madencilerinin %50 ila 75’inin Çin’de olduğu düşünülürken, Elon Musk Çin’in pratikte Bitcoin’e sahip olduğunu tweetleyecek kadar ileri gitti. Bu güven kaybı, birçok kişinin aynı anda kripto varlıklarını terk etmesine ve fiyatın düşmesine neden oldu. Bu ikinci kripto çöküşünü simgeliyordu.
Medya kuruluşları endişeleri daha da artıran hikayeler paylaşmaya başladı. Türkiye’nin ödemeler için kriptoyu yasakladığı yerlerde, medya doğrudan bir yasak bildirirken, CNBC Hindistan’ın kripto para birimi katılımını nasıl suç haline getirdiğine dair eski bilgiler bildirdi. Sosyal medya da kendi rolünü oynadı ve önde gelen bir tweeter olan FXHedge, ABD Hazinesi’nin birkaç finans kurumunu kripto para ile kara para aklamakla suçlayacağını (hiçbir kanıt olmadan) belirtti. Teknik sorunlar ve medya tarafından yönlendirilen korku duygusunun birleşimi, kripto para birimi fiyatlarında keskin ve hızlı bir düşüşe yol açtı ve sadece üç ay içinde %50’nin üzerinde bir düşüş yaşandı.
Günümüzde Kripto Piyasası
Son 2021 kripto piyasası çöküşüne rağmen, kripto para birimleri geri dönüşe çoktan başladı; Bitcoin’in bugün (Ekim 2021) yaklaşık 63.300 $ değerinde olması da bunu açıkça gösteriyor. Kripto para birimine duyulan güven hala güçlü. Mayıs ayındaki çöküşten bu yana Mastercard yeni kurulan şirketler için bir kripto para birimi ve blok zinciri programı başlattı ve El Salvador kripto para birimini yasal para birimi olarak kabul etti. Ayrıca, merkeziyetsiz finans (DeFi) büyük kazanımlar elde etmeye devam ederken, Ethereum, emisyonları %90 oranında azaltmayı hedefleyen Ethereum 2.0 güncellemesiyle ilerleyişine devam ediyor..
Fransa ve Arnavutluk gibi bazı ülkelerin daha fazla düzenleme için bastırması nedeniyle hala bazı engeller var. Bununla birlikte, merkezileşme korkusu bulunmuyor ve muhtemelen bu düzenleme kriptoyu meşrulaştırmaya daha fazla yardımcı olacaktır. Dolayısıyla, Mayıs ayındaki kripto piyasası çöküşüne rağmen, güvenin yüksek kaldığı ve fırsatların ufukta olduğu görülüyor. Hiçbir şey bunu kripto para biriminin kullanıcı sayısında görülen büyük sıçramadan daha iyi kanıtlayamaz: Nisan sonunda 143 milyon olan kullanıcı sayısı Haziran itibariyle 221 milyona ulaştı.
Bitcoin 2021’de Tekrar Çökecek mi?
Bitcoin ve diğer kripto para birimlerinin değeri artmaya devam ediyor ve bu nedenle herkesin sorduğu soru başka bir çöküş olup olmayacağı? Bu konudaki görüşler kesinlikle bölünmüş durumda. Aralarında ünlü yatırımcı ve Berkshire Hathaway CEO’su Warren Buffett’ın da bulunduğu eleştirmenler kripto paranın tamamen ortadan kalkacağını öngörürken, aralarında eski Goldman Sachs yöneticisi Raoul Pal’ın da bulunduğu destekçiler yükselmeye devam edeceğini ve finans piyasasında devrim yaratacağını tahmin ediyor. U dönüşlerine rağmen Elon Musk, kripto para biriminde, özellikle de Bitcoin’de sadece bir varlık olarak değil, aynı zamanda parayı depolamanın ve taşımanın daha hızlı ve daha güvenli bir yolu olarak büyük potansiyel gören bir başka etkili kişidir.
Kriptolar Yeniden Çökecek mi?
Kripto paraların önünde hala uzun bir yol var ve piyasaya uyum sağladıkça ve hız, güvenlik ve karbon emisyonlarında iyileştirmeler yaptıkça, değeri kesinlikle dalgalanacaktır. Ancak, hızlı toparlanmasına ve düşüşünden kısa bir süre sonra ülkeler ve büyük oyuncular tarafından benimsenmesine bakılırsa, kriptoya olan güven galip geldi. Ek olarak, madencilerinin yarısından fazlasının ani kaybına rağmen hızlı toparlanması, madencilerinin çok yönlülüğünün yanı sıra sağlamlığını da göstermektedir. Başka bir çöküş olup olmayacağı belirsiz, ancak bu göstergelerle kripto para birimi burada kalacak gibi görünüyor.
Kripto çöktüğünde ne yapmalı?
Yukarıda belirtildiği gibi, hiç kimse piyasanın geleceğini tahmin edemez ve bir sonraki kripto piyasası çöküşünün ne zaman olacağını kimse bilemez. Ancak bu, yatırımcıların kendilerini bu öngörülemeyen olaylara hazırlamak için seçenekleri olmadığı anlamına gelmez. Örneğin, yatırımcılar olası piyasa düşüşlerine karşı korunmak için kripto dışında çeşitlendirme stratejileri kullanabilir. Ayrıca, daha gelişmiş yatırımcılar piyasa yönünü portföyleriyle dengelemek için vadeli işlemleri kullanabilir. Dolayısıyla, Bitcoin’in tekrar düşüşe geçtiğini görürseniz, bu belki de yatırım stratejinizi ayarlamanız için bir sinyaldir.
BTC’nin stok-akış modeli bize kripto piyasası çöküşleri hakkında ne söylüyor?
Çoğu kripto para BTC’yi takip eder ve BTC’nin stok-akış grafiğine baktığımızda, fiyatın stok-akış oranını aşma ve ardından düzeltme eğiliminde olduğunu görebiliriz. 2018’de ve 2021’de olduğu gibi yüksek bir aşımdan sonra, fiyat nihayet kendini düzeltmeden önce stok-akış değerinin altına düşüyor gibi görünüyor. Aşağıdaki grafikte görülebileceği gibi, bu eğilim şimdiye kadar tutarlı olmuştur, yani gelecekteki fiyat dalgalanmalarının göstergesi olabilir.
BTC stok-akış grafiği 2010-2026. (Kaynak: buybitcoinworldwide.com)
Öngörülen stok-akış oranına göre, BTC’nin ve dolayısıyla genel olarak kripto para birimlerinin değerinde bir artış beklenmektedir. Başka bir çöküşün yaşanması mümkündür, ancak düzeltici eğilim devam ederse, hızla yukarı doğru yoluna devam etmelidir.
Sonuç
Dalgalanma finansal piyasaların normal bir parçasıdır ve bu dalgalanma hem 2018 hem de 2021’de endişe verici düşük seviyelere ulaşmasına rağmen, kripto para birimleri savaşarak ortaya çıkmıştır. 2018’de çok sayıda küçük coin yok oldu, ancak Bitcoin ayakta kaldı ve 100 milyar doların üzerindeki piyasa değeri ile hala nispeten sağlıklı. 2021’de kripto paralar üç ay içinde değerinin yarısını kaybetti, ancak bir sonraki ay ülkeler ve çok uluslu şirketler bir kez daha yatırım yapmak için yarıştı. Büyük kripto para birimleri sağlam görünüyor ve daha fazla dalgalanmaya ve potansiyel çöküşlere rağmen, eğilim uzun ömürlülük lehine ağır basıyor. Bu arada gelecekteki çöküşlerin etkisi açısından, 2018 ve 2021 çöküşleri arasındaki iyileşme farkı, en kötüsünün geride kalmış olabileceğini gösteriyor.
Register to get $180 Welcome Bonus!
