Temmuz 2015’te faaliyete geçen Ethereum (ETH), ilk kez akıllı sözleşme işlevini tanıtan merkeziyetsiz, açık kaynak blockchain’dir. Ethereum 3,000$’dan işlem görmektedir ve dolaşımdaki arzı 119.7 milyon olmakla beraber toplam piyasa değeri $359 milyar $’dır.
Ethereum Nedir?
Ethereum, Vitalik Buterin tarafından yaratılmış merkeziyetsiz, blockchain-tabanlı bir kripto paradır. An itibariyle piyasa kapitalizasyonu açısından Bitcoin’in ardından ikinci sırada bulunmaktadır. Akıllı sözleşmeleri piyasaya tanıtarak kripto endüstrisinin büyük bir bölümünü yeniden tanımlamıştır. Ethereum’u anlamanın en iyi yolu öncelikle onu Bitcoin ile karşılaştırmaktır.
Ethereum vs. Bitcoin
Her ne kadar Ethereum ve Bitcoin birçok benzerliğe sahip olsa da nihayetinde bunlar ayırıcı hedeflere sahip iki ayrı projedir. Bitcoin (BTC), Satoshi Nakamoto tarafından öncelikle merkezi finansal sistemlere alternatif olarak değer depolama aracı şeklinde tanıtılmıştır. Ethereum aynı şeyi uygulamalar ve hizmetlerle gerçekleştirmektedir. Proje, Twitter ve YouTube gibi aracıları programlanabilir koşullara göre otomatik olarak yürütülebilen kodlarla değiştirerek ortadan kaldırarak kullanıcılara daha fazla kontrol ve özgürlük sağlamayı hedeflemektedir.
Ethereum ve Bitcoin Benzerlikleri
Öncelikle iki coinin ortak özelliklerini inceleyelim. İkisi de merkeziyetsiz sistemlerdir, yani bunları kontrol eden tek bir kuruluş yoktur. Bunun yerine sistemleri düğüm adı verilen gönüllü katılımcılardan oluşan bir küresel bilgisayar ağı üzerinde çalışırlar. Bir diğer deyişle iki coin de verileri kaydetmek veya işlemleri güvenli ve umumi bir şekilde tutmak için blockchain teknolojisine dayanırlar. Ancak iki coin arasındaki farklar bu teknoloji için belirledikleri uzun-vadeli hedefler açısından bakıldığında daha belirgin hale gelmektedir.
Ethereum ve Bitcoin Farkları
- Amaç: Bitcoin, dağıtılmış umumi deftere kaydedilmiş ilk kripto para veya para transfer sistemiyken, Ethereum çok amaçlı bir platformdur. Her ne kadar kendi dijital para birimi olsa da, ether (ETH), genel sistemin tek bileşenidir.
- Uygulamalar: Ethereum, diğer merkeziyetsiz uygulamaların (DApps) yaratılmasına ve yerleştirilmesine olanak veren bir ağ sunmak için Bitcoin’in çekirdek teknolojisini önemli ölçüde genişletmiştir. Bu uygulamalar tamamen yeni konseptler olabileceği gibi, mevcut olanların yeni versiyonları da olabilmektedir. Örnek olarak merkeziyetsiz finans veya DeFi şu anda Ethereum ağında geliştirilmekte olan en popüler alanlardan biridir. Bunlar, üçüncü-taraf aracılara ihtiyaç duymadan geleneksel finansal hizmetlerinin yeniden şekillendirilmiş ve inşa edilmiş halleridir. Küresel ölçekte bir banka veya şirkete büyük yüzdelere ulaşan ücretler vermek zorunda olmadan borç verebildiğinizi veya alabildiğinizi hayal edin. Bunun yerine oluşan tüm faizler ve işlem ücretleri doğrudan borç verenlere gitmektedir. Ethereum her etkileşimin doğrudan kullanıcılar arasında gerçekleştiği gerçek bir uçtan-uca sistemdir.
- Tokenomics: Ethereum’u sadece kripto para bileşeniyle Bitcoin ile kıyaslasak dahi bazı önemli farklar bulunmaktadır. Bitcoin maksimum toplam arzı 21 milyonla sınırlanmıştır. Bir diğer yandan Ether’de ise sınır yoktur. Ethereum ayrıca bloklarının ortalama 12 saniyede bir kazılmasını hedeflemektedir. Bu, Bitcoin’in 10 dakikalık süresinden çok daha hızlıdır.
- Madencilik: Son olarak, bitcoin madenciliği çok daha yoğun kaynağa ihtiyaç duyar ve sadece bazılarının karşılayabileceği özel tahsis edilmiş makineler gerektirir. ETH madenciliğine katılım ise tam tersine daha kolaydır ve genel topluluklar tarafından yapılabilir, böylelikle daha çok merkeziyetsizlik teşvik edilir.
Ethereum’da Akıllı Sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler belki de Bitcoin’in doğumundan itibaren kripto alanındaki en dönüştürücü yeniliktir. Tıpkı fiziki sözleşmelerde olduğu gibi akıllı sözleşmeler de birden çok taraf arasındaki anlaşma olarak düşünülebilir. Fark fiziksel sözleşmeler herhangi bir eylemi yerine getirmeyi taahhüt etmezken, akıllı sözleşmelerin tam olarak taahhüt edildikleri gibi yerine getirilmelerini sağlayan kodlarla dolu olmalarıdır.
Akıllı Sözleşmeler Nedir?
Akıllı sözleşmeler, yeni sayısız merkeziyetsiz uygulamanın geliştirilmesinde katalizör görevi gören Ethereum tarafından tanıtılmış müstesna bir yeni özelliktir. Fiziki karşılıklarında olduğu gibi bunlar da iki taraf arasındaki bağlayıcı anlaşmalar olarak algılanabilir. Ancak fiziki dünyada bir sözleşme imzalamak, sonucun gerçekleşeceğini garanti etmez. Aslına bakacak olursak sözleşmeler çoğu zaman ihlal edilir veya görmezden gelinirler. Bu kağıt belgeler nadiren caydırıcılık işlevine sahiptirler ve güçleri onlara arka çıkan yasal devlet kurumlarının icrai kabiliyetlerine bağlıdır. Akıllı sözleşmelerde böyle bir zafiyet yoktur ve Ethereum blockchaininde tam olarak istenildiği şekilde çalışan bilgisayar kodlarıyla temsil edilirler. Bir akıllı sözleşme yerleştirildiğinde otomatik hale gelir, sansürlenemez veya değiştirilemez. İşlemleri veya para, veri, içerik veya değeri olan herhangi bir şeyin takasını kolaylaştırır. Akıllı sözleşmeler kendi kendine çalışırlar, yani kodları belli koşullar gerçekleştiğinde belli eylemleri yerine getirecek şekilde tasarlanmıştır.
Bir Akıllı Sözleşme Örneği
Basit bir örnekle akıllı sözleşmelerin gücünü açıklayalım. Dünyanın diğer ucundaki bir kişiden dijital bir kitap satın almak istediğinizi hayal edin. Temel sorununuz güven olacaktır. Bu kişiye önce parayı transfer etmeniz halinde satıcının size ürünü göndereceğinin garantisi var mıdır? Tam tersi şekilde satıcının da kitabı size paradan önce göndermesi halinde ödemeyi alamama riski bulunmaktadır. Ödemeyi tutacak ve sadece ürünün gönderildiğine dair bir kanıt aldığında serbest bırakacak bir aracı veya güvenilir escrow hizmeti çözümlerden biridir. Tabi ki escrow şirketi verdiği hizmet karşılığında ücret alacaktır. Bu durumda bile aracının parayı alıp kaçmayacağına, yani iyi niyetli davranacağına güvenmeniz ve inanmanız gerekmektedir. Ethereum ağında akıllı sözleşme kullanmak tüm bu endişeleri ortadan kaldırır. Belirtilen miktar hedef hesaba aktarıldığında kitabın kopyasını size otomatik olarak gönderen kod çok daha efektif bir çözümdür. Alıcı ve satıcının dışında herhangi bir ilave taraf gerekmez, herhangi bir ekstra ücret alınmaz ve her şey blockchain üzerindeki umumi işlem kayıtlarıyla otomatik olarak gerçekleşir.
Ethereum üzerindeki Akıllı Sözleşmeler için Uygulamalar
Akıllı sözleşmeler para, veri, içerik veya değeri olan herhangi bir şeyi sansürlere dirençli bir şekilde otomatikleştirmek ve yönetmek için kullanılabilir. Bu, her ne kadar herhangi bir merkezi kurumun işlemi önleyemeyeceği veya koşullarına müdahale edemeyeceği anlamına gelse de koddaki hatalardan veya kötü niyetli davranışlardan kaynaklanan zararların geri döndürülemeyeceği anlamına da gelmektedir.
Geliştiriciler bu akıllı sözleşmeleri sadece hayal güçleriyle sınırlandırılabilir ölçüde çok daha kompleks uygulamalar yaratmak için güçlendirebilirler. Ortaya çıkan yeni hizmetler merkeziyetsizliğin, otomatikleştirmenin ve şeffaflığın tüm niteliklerini paylaşacaklardır ve mevcut DeFi hamlesinde de tam olarak bu yaşanmaktadır. Akıllı sözleşmelerin kullanımıyla tüm farklı türlerdeki geleneksel ve finansal ve bankacılık hizmetleri Ethereum ağında yeniden yaratılmaktadır. Ancak finans, merkeziyetsizleştirilebilecek tek endüstri değildir. Oy sistemleri, sosyal ağlar ve hatta oyunların hepsinin devrim yaratma potansiyeli bulunmaktadır.
Akıllı Sözleşmelerin Yerine Getirilmesi
Akıllı sözleşmeler, sıradan bilgisayarın gerçekleştirebildiği herhangi bir görevi yerine getirmesine olanak veren bir Turing-complete ağ olan Ethereum Sanal Makinesi (EVM) aracılığıyla yerine getirilir. EVM, düğüm olarak bilinen binlerce merkeziyetsiz katılımcı tarafından sürdürülür. Bunlar, ağ gerekli ücreti (gaz olarak bilinir) aldığı sürece veya sonlandırılana dek sözleşmeleri işlemeye devam ederler. Bazılarınca “dünya bilgisayarı” olarak da bilinen EVM, kodun güvensiz bir ortamda yerine getirilme imkanı sunan merkeziyetsiz ve küresel bir bilgisayar olarak düşünülebilir.
Ethereum Ne İşe Yarar?
Ethereum DApp’leri
Ethereum’un programlanabilir doğası üçüncü-taraf aracıya ihtiyaç duymadan hizmet sağlayabilen merkeziyetsiz uygulamaların (DApp’ler) yaratılmasına sebep olmuştur. DApp’ler belli bir hizmeti açık ve sansürlemelere karşı dirençli biçimde sağlamak için birlikte çalışan uyumlu akıllı sözleşmeler koleksiyonu olarak görülebilir.
En popüler DApp şekillerinden biri komisyoncular, borsalar ve bankalar gibi aracıları ortadan kaldıran, çok çeşitli finansal hizmetlere olanak veren merkeziyetsiz finanstır (DeFi). Örnek olarak Uniswap (UNI) ve SushiSwap (SUSHI) gibi popüler merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler), kullanıcıların doğrudan işlem yapmalarına, borç vermelerine, borç almalarına ve geniş yelpazede para birimi çiftinde fon oluşturmalarına böylelikle piyasaya zincir üzerinde likidite sağlamalarına olanak verir.
Merkeziyetsiz borsalar kullanıcıları doğrudan birbirlerine bağladığından, merkezi borsalara (CEX’ler) kıyasla çok daha fazla seçenek sunarlar. CEX’ler destekleyebildikleri para birimi çiftleri miktarı açısından sınırlıdırlar. DEX’lerin dezavantajı platformlarında işlem gören tokenları inceleme veya denetleme şanslarının olmamasıdır. Bu, gerekli özeni göstermesi gerekenin kullanıcı olduğu anlamına gelmektedir.
Diğer DeFi uygulamaları arasında Compound Finance (COMP) ve Yearn.Finance (YFI) gibi kullanıcılarına varlıklarını stake etmeleri veya likidite havuzlarına aktarmaları karşılığında gelir sağlayan yield farmerlar bulunmaktadır. Bu DApp’ler tarafından sunulan yüksek karlar son birkaç yıl içinde faiz patlaması görmüş ve bunun sonucunda da ETH gaz ücretlerinde (artan hacim nedeniyle) devasa artışlar yaşanmıştır.
Ethereum’un ERC-20 protokolü
Akıllı sözleşmelerin yanında Ethereum’un belki de en etkileyici yeniliği dünyadaki akıllı sözleşmelerce geniş çapta kullanılan bir standart olan ERC-20 protokolü olmuştur. Tether (USDT) ve USD Coin (USDC) gibi stablecoinler, MATIC ve Basic Attention Token (BAT) gibi kullanım tokenları dahil olmak üzere kripto dünyasının işlemesini sağlayan birçok şey ERC-20 protokolü üzerinde çalışmaktadır.
Günümüzde en popüler kripto projelerinin büyük bir çoğunluğu kendi bağımsız ağlarına geçmeden önce başlangıçlarını ERC-20 tokenı olarak yapmışlardır. Örnek vermek gerekirse EOS kendi mainnetine geçmeden öncesinde tokenlarını Ethereum ağı üzerinde çıkartmıştır. Şu anda dolaşımda olan neredeyse 500,000 ERC-20 token sözleşmesi bulunmaktadır.
Ethereum NFT Pazar Yeri
Ethereum’un başka bir uygulaması da kullanıcıların Bored Apes’ten (BAYC) Meebits’e kadar herşeyin NFT’sini basabildikleri ve satın alabildikleri popüler NFT pazar yeri OpenSea’dir. Platformun 2022 Ocak itibariyle değerlemesi 13.3 milyar $’dır.
ETH’in Dezavantajları Nelerdir?
Ethereum’un akıllı sözleşme özelliği her ne kadar çokça umut vaad etse de potansiyel bir kritik kusuru vardır; insan hatası. Akıllı sözleşmelerin düzenlenemez kodları sadece bir insanın yazabildiği kadar iyi olmaktadır. Bir hata yapıldıysa veya dikkatsizlik nedeniyle istismar edilebilir bir bug kaldıysa, kötü niyetli birinin bundan avantaj sağlaması an meselesidir. Bu yapıldığında, hasarı geri döndürmek için sanal olarak yapılabilecek hiçbir şey yoktur. Tabi ki sözleşmenin yeni ve geliştirilmiş bir versiyonu yazılabilir, ancak önceki sözleşme kullanılarak gerçekleşen herhangi bir işlem blockchaine kaydedilmiş ve artık kalıcı hale gelmiştir. Bunu değiştirmenin tek yolu genel konsensüs ile işlemi geri çevirmek ve altında yatan kodu tekrar yazmaktır ki bu, sabit defterin temel felsefesine aykırılık oluşturacaktır. Böyle hatalar olduğunda ki kesin kez olacaktır, Ethereum ağına olan güven azalır ve ETH değeri önemli derecede düşer. Buna rağmen bu heyecan verici alan hala gençtir ve şimdiye kadar kendini tekrar ayağa kaldırmayı ve yatırımcıların güvenini birden çok kez kazanmayı başarmıştır.
Ethereum’un Arkasında Kim Var?
Ethereum’un toplamda sekiz kurucu ortağı bulunmaktadır. Bunlar Vitalik Buterin, Gavin Wood, Anthony Di Iorio, Charles Hoskinson, Mihai Alisie, Amir Chetrit, Joseph Lubin, ve Jeffrey Wilcke’dir.
Vitalik Buterin, 2013’te yayınladığı whitepaper’da merkeziyetsiz uygulamaları inşa etme hedefinin anahatlarının belirtildiği, Ethereum’u sunan ilk kişiydi. Vitalik, Thiel Derneği’nden aldığı 100,000$’lık hibe sonrasında Ethereum’da tam-zamanlı çalışmak üzere Toronto Üniversitesi’ndeki bilgisayar programından ayrılmıştır. Ethereum’daki işi öncesinde Vitalik, Alisie ile birlikte kurduğu Bitcoin Dergisi’nde yazar olarak çalışmaktaydı.
Gavin Wood, Ethereum Kuruluşundaki ilk teknoloji şefi olarak görev yapmıştır. Wood’un katkıları arasında EVM’yi ilk tanımlayan ön baskıyı yazmakla birlikte Ethereum akıllı sözleşmelerinin çoğunun yazıldığı programlama dili olan Solidity teklifini ve geliştirmesi bulunmaktadır. Wood 2016’da Ethereum projesinden ayrıldığından beri Polkadot (DOT) ve Kusama (KSM) projelerine kuruculuk yapmıştır.
Anthony Dio, erken geliştirme dönemlerinde proje finansmanına yardımcı olmuştur. Mihai Alisie ve Charles Hoskinson, Ethereum Kuruluşunun İsviçre’de kurulmasına yardımcı olmuşlardır, ancak Hoskinson, Cardano’yu (ADA) kurduktan kısa süre sonra projeden ayrılmıştır. Bir başka finansman sahibi Joseph Lubin, öncelikli olarak Ethereum projelerinde çalışan bir blockchain yazılım şirketi olan ConsenSys’yi kurmuştur.
Ethereum (ETH) Fiyat Geçmişi
Her ne kadar Ethereum fiyatı uzun vadede iyi bir performans göstermiş olsa da fiyatlar kısa-vadede önemli derecede düşmüştür. Token, 28 Şubat, 2021’den 1,563$ iken 28 Şubat, 2022’de 2,633$’a yükselmiştir. Bu, yılda yaklaşık %68’lik bir yükselişe denk gelmektedir. Ethereum fiyatı 9 Kasım, 2021’de pik yaparak 4,805$’a ulaşmış, ancak sonrasında üç ay içinde yaklaşık %45’lik sert bir düşüş yaşamıştır.
28 Şubat, 2021 – 28 Şubat, 2022 arası Ethereum fiyatı (Kaynak:TradingView)
Proje, piyasa değerine göre şu anda 2. sırada bulunmakta ve her geçen gün , Ethereum satın almak ve işlemi yapmak isteyen daha da fazla insanı kendine çekmektedir. Dolaşımdaki ETH için herhangi bir maksimum arz miktarı bulunmaz, ancak, madencilikle çıkarılabilen yıllık ETH miktarı 18 milyon olarak sınırlanmıştır. Yazının yazıldığı tarihte yaklaşık 119.7 milyon ETH dolaşımda idi. Tüm proof of work (PoW) ağlarında olduğu gibi ETH’te de ödül bir sonraki blokta düğümü işleyen madencilere verilmektedir. Bu, Ethereum Projesi’nin Ethereum 2.0’da proof of stake (PoS) sistemine geçmesiyle değişecektir.
Sonuç
Ethereum her ne kadar piyasa değeri açısından Bitcoin’in altında yer alsa da şüphesiz en etkileyici kripto projelerinden biridir. Programlanabilir akıllı sözleşmeler blockchain teknolojinin kullanıldığı biçim açısından devrim niteliğindedir ve çoğu kripto uygulaması ve yeniliği için mihenk taşıdır.
Ethereum diğer güçlü Layer 1’lerden rekabetçi hareketler görse de, hakimiyetini bırakacak herhangi bir işaret göstermemektedir. Ethereum hala DApp’ler için açık ara en popüler ağdır ve NFT’lerden artan kabul görmeye devam etmektedir.
Proje, çevresel endişeler ve popülerliği sonucunda oluşan yüksek gaz ücretlerine çözüm olması için Ethereum 2.0 ile birlikte proof of work sisteminden proof of stake sistemine geçecektir. Proje en son London Hard Fork’unda yakma mekanizmasını tanıtmıştır. Bu, deflasyonist bir mekanizmadır ve yavaş yavaş madencilikteki ödülleri kaldıracaktır.
Register to get $180 Welcome Bonus!
