Halving (yarılanma), protokolün otomatik olarak madencilik blok ödülünü azaltacak şekilde güncellediği ve yeni bitcoinlerin oluşturulacağı oranın yarıya indirildiği programlanmış Bitcoin etkinliğidir.
Bitcoin 2009’da tasarlanırken, anonim yaratıcısı Satoshi Nakamoto yeni çıkarılan bitcoinlerin adil oluşturulma ve dağıtım metodu konusunda bazı zorluklarla karşılaşmıştır. Düşündüğü mekanizma Bitcoin madenciliği olarak bilinmekteydi ve gümüş veya altın gibi değerli metallerin madenciliğine benzer tasarlanmıştı.
Halving (yarılanma) konseptini tam olarak kavrayabilmek için, öncelikle kısaca madencilik mekanizmasının nasıl çalıştığına ve Bitcoin ekosistemi içerisinde bitcoinlerin nasıl yaratıldıklarına ve dağıtıldıklarına bakmamız gerekmektedir.
Bitcoin Madenciliği Nedir?
Birçok insanın bildiği üzere Bitcoin, işlemleri tek bir merkezi otoritenin doğrulaması ve yerine getirmesi yerine, bu görevi madenci adı verilen özel türde ağ katılımcıları arasında bölüştürerek merkeziyetsiz şekilde yerine getirmektedir.
Bitcoin madencileri, tek-yönlü kriptografik hash fonksiyonuna dayanarak matematiksel problemlerde rekabet etmek üzere özel işletim donanımı çalıştıran ağ katılımcılarıdır. Bu problemleri çözmek büyük miktarda işletim gücü ve elektrik enerjisi harcayarak uygun nonce’ı (tek seferlik anahtar) bulmayı gerektirmektedir. Esasında nonce sadece, protokolün zorluk hedefini karşılayan ihtiyarı bir sayıdır. Ancak, madenciliğin maksadı ve amacı nedeniyle nonce, oluşturulması zor (maliyetli, zaman-alan), ancak diğerlerinin doğrulaması kolay ve belli gereklilikleri yerine getiren “proof of work” veya veri parçası olarak işlev görmektedir.
Fazla teknik detaya girmeden, madencilik mekanizmasının arkasındaki fikrin ağın, hesap defterinin gerçek durumu konusunda merkeziyetsiz ve sağlam bir şekilde ağ-çapında bir konsensüs elde etmesine olanak veren bir teşvik yapısı oluşturmak olduğunu söyleyebiliriz. Madencilik yoluyla Bitcoin ağı eşzamanlı olarak iki şeyi gerçekleştirmektedir: birincisi, Bitcoin’in para arzına girmek üzere yeni bitcoinler yaratması ve sisteme tanıtması; ve ikincisi, uçtan-uca işlemleri merkeziyetsiz şekilde doğrulaması ve yerine getirmesidir.
Arkasındaki daha kompleks oyun teorisini bir kenara bırakacak olursak, madenciliğin ana teşvik yapısının eski “ödül ve ceza” modeline dayandığını söyleyebiliriz. Protokol kurallarına uyan ve işlemleri dürüst şekilde doğrulayan madenciler yeni çıkarılmış bitcoinlerle ödüllendirilirlerken, sistemde hile yapmaya çalışan madenciler zaman kaybı ve ödenmesi gereken devasa elektrik faturalarından başka bir elde etmemektedirler.
Bitcoin Blokları Nedir?
Bloklar, hepsini olmasa da henüz önceki bloklara girilmemiş en yeni Bitcoin işlemlerini içeren dosyalardır. Bitcoin bloklarının maksimum boyutu 2 megabayttır ve her biri yaklaşık 2000 işlem içermektedir.
Bir kişi bitcoin işlemi gerçekleştirdiğinde, bu işlem anında Bitcoin ağında yayınlanır, diğer düğümler, işlemi onaylar ve sistemdeki herkese ulaşana dek yayarlar.
Tek bir düğüm açısından bakılacak olursa, düğüm, yeni bir işlemi aldığında ve onayladığında, bunu onaylanmamış işlemler için depolama alanı olarak düşünülebilecek Mempool’a yerleştirir. Sonrasında bir madencilik düğümü onları alana dek onaylanmamış işlemler Mempool’da atıl dururlar. Düğüm, yaklaşık 2000 onaylanmamış işlemi blok adı verilen tek bir dosyada paketler ve önceden bahsettiğimiz matematik problemine çözüm bulmak için işletim gücü kullanmaya başlar.
Madenci, protokolün zorluk hedefine uyan bir nonce bulduğu anda, bu bloğu Bitcoin ağındaki proof of work (doğru nonce) ile yayınlar. Sonrasında ağdaki diğer madenciler proof of work içeren bu bloğu aldıklarında, onayını bağımsız olarak doğrulamak için kanıta geriye dönük test yaparlar. Herhangi bir sorun yoksa — yeni bloğu geçerli kabul ederler ve bir kopyasını hesap defterlerine eklerler. Böylelikle o bloğun içerdiği tüm işlemleri onaylarlar. Bir madenci söz konusu bloğun proof of work’ünü bulduğu anda, ağdaki diğer madenciler aynı yükseklikte blok bulma çalışmalarını durdurur ve zincirdeki bir sonraki blok için işlem yapmaya başlarlar.
Bitcoin Blok Ödülleri Nedir?
Madencilerin Bitcoin ağını güvenlik altına almak ve uçtan-uca işlemlerin doğrulanmasına ve yerine getirilmesine yardımcı olmak için neden bu kadar efor sarf ettiklerini merak ediyorsanız — yazının bu bölümünde her şey netleşecektir.
Madencilik sürecini anlamak önemlidir, çünkü ağdaki yeni bitcoinler madencilik yoluyla yaratılmakta ve dağıtılmaktadır. Şöyle ki her yeni blokta coinbase işlemi adı verilen özel bir tür işlem olan ilk işlemler, hesap defterine eklenmektedir.
Coinbase işlemi buraya “kazanan” madenci veya proof of work’ü ilk bulan ve bu bloğu ağın tamamına geçerli olarak yayınlayan madenci tarafından yerleştirilir. Coinbase işlemi eşsizdir, çünkü kazanana madencilik ödülü olarak ödenen yeni bitcoinler yaratır.
Coinbase işlemlerinde yaratılan yeni-basım bitcoinlere blok ödülleri denmektedir ve tam miktarları Bitcoin protokolü tarafından gömülü kodlanmış ve tanımlanmıştır. Başlangıçta Bitcoin ilk faaliyete geçtiğinde blok ödülleri blok başına 50 BTC olarak belirlenmişti. Ancak Bitcoin’in yaratıcısı Satoshi Nakamoto, her 210,000 blokta bir protokolün blok ödüllerini otomatik yarıya düşürecek şekilde güncellenmesini tasarlamıştı.
Sizi matematik hesabından kurtarmak için, Bitcoin ekosistemindeki yeni bir bloğun yaklaşık her 10 dakikada bir kazıldığını söyleyebiliriz. Bu da günde 144 bloğa veya yaklaşık her dört yılda 210,000 bloğa denk gelmektedir.
Yani her dört yılda bir Bitcoin arzı yarıya düşmekte, böylelikle “Bitcoin halving’i” gerçekleşmektedir.
Şimdiye kadar (Ocak 2021 itibariyle) üç Bitcoin halvingi gerçekleşmiştir — bunlardan ilki 28 Kasım 2012’de gerçekleşmiş ve blok ödülü blok başına 50’den 25 BTC’ye düşmüş; ikincisi 9 Temmuz, 2019’da gerçekleşmiş ve ödül blok başına 25’ten 12.5 BTC’ye düşmüş ve üçüncüsü 11 Mayıs 2020’de gerçekleşmiş ve blok ödülü blok başına şu andaki güncel değer olan 6.25 BTC’ye düşmüştür.
Bitcoin blok ödülleri çok küçük hale geldiğinde ne olacak?
Bitcoin’in bir başka hayati özelliği, arz oranlarının enflasyonist olması ve teorik anlamda toplam arzı sonsuz olan itibari para birimlerinin aksine, Bitcoin arzının sınırlı ve enflasyon oranının sabit ve tahmin edilebilir olmasıdır.
Pratik anlamda bu, tam olarak 64 halving (yarılanma) sonrasında blok ödüllerinin sıfıra gelerek, toplamda mevcut olabilecek maksimum bitcoin sayısı olan 20,999,998 bitcoinin piyasada olacağı anlamına gelmektedir. Her şeyin takvim dahilinde ilerlemesi halinde — ki Bitcoin’deki durum hep böyledir — son Bitcoin 2140 yılında bir zamanda kazılacaktır. Bu noktada madenciler blok ödüllerini yeni-basılmış bitcoinler halinde almayı bırakacaklar ve bunun yerine tamamen işlem ücretleri yoluyla ödüllendirileceklerdir.
Yani, soruya doğrudan cevap verecek olursak: blok ödülleri çok düşük olsa bile, madenciler, Bitcoin kullanıcılarının işlem ücretlerinden kar elde etmeye devam edeceklerinden, yine de Bitcoin madenciliği yapmaya teşvik edileceklerdir.
Bitcoin Halving’i (Yarılanması) Neden Önemli?
Satoshi Nakamoto, dolaşıma yeni bitcoinler eklemek için neden bu spesifik metodu seçtiklerini hiçbir zaman açıklamamış olsa da geriye dönüp bakıldığında, halvingler (yarılanmalar), Bitcoin’ın İnternetin ilk yerel dijital para birimi olarak elde ettiği başarıda büyük öneme sahip olduğunu kanıtlamıştır.
Halvingler olmasaydı ve blok ödülleri blok başına 50 BTC olarak kalsaydı, 2016 itibariyle, yani Bitcoin tam ana akım olmaya başladığında mevcut tüm bitcoin arzları kazılmış olacaktı. Bu durum gerçekleşseydi, dolaşımdaki bitcoinlerin büyük bir çoğunluğu erken gelen küçük bir azınlığa ait olacaktı ve Bitcoin daha geniş kitleler üzerinde hiçbir zaman ilgi görmeyecekti.
Bir diğer yandan önceden programlanmış arz oranının olduğundan daha düşük belirlenmesi halinde, belki de yeni bitcoinlerin dağıtımı, varlığın erken benimseyenler tarafından ilgi görmesini engelleyecek kadar yavaş olacaktı. Her iki şekilde de dağıtım modeli ideal olduğunu kanıtlamıştır, çünkü bitcoin toplam arzının önemli bir bölümünü hızlıca dağıtmakla birlikte hem madencileri hem de kullanıcıları henüz bebeklik adımlarını atarken ağa çekecek teşviği sağlamış ve aynı zamanda enflasyonu da dikkate almış ve toplam bitcoin arzını 21 milyonla sınırlayarak ve arz oranını zaman içinde yavaş yavaş azaltarak enflasyonun istenmeyen etkilerini de yok etmiştir.
Özetle halving’ler (yarılanmalar) hem Bitcoin’in hızla popülerlik kazanmasını sağlamış hem de ilgiyi uzun döneme yaymıştır.
Halving’ler (Yarılanmalar) Bitcoin Madencilerini Nasıl Etkiliyor?
Bazıları halving’lerin (yarılanmaların) nihayetinde madencilerin önemli bir bölümünü ekosistemin dışına iteceği ve bunun Bitcoin’in uzun dönem güvenliği açısından korkunç olacağına inansalar da — şimdiye kadar buna işaret eden bir kanıt görülmemiştir.
Popüler görüşün aksine, blok ödüllerindeki %50’lik düşüş doğrudan madencilik karlılığındaki %50’lik düşüşe dönüşmemektedir. Bitcoin protokolü, madencilik zorluğunu dinamik olarak yeniden düzenlemekte, yani piyasadaki serbest fiyatla birleştirildiğinde sisteme ayrıntılı bir oyun teorisi tanıtmaktadır.
Şöyle ki madencilik maliyetleri madencilik ödüllerinden daha yüksek hale geldiklerinde — bu, genellikle halving (yarılanma) etkinliklerinden hemen sonra olmakta ve kısa bir süre devam etmektedir — en verimsiz madenciler operasyonlarını kapatmaya ve madenciliklerini durdurmaya zorlanmaktadırlar. Bu gerçekleştiğinde Bitcoin daha az güvenli hale gelmektedir, çünkü teorik olarak ağda %51 saldırısı gerçekleştirmek daha kolaylaşmaktadır. Ancak, verimsiz madenciler işi bıraktıklarında, protokol otomatik olarak zorluk hedefini yeniden düzenleyerek, bitcoin kazımını daha kolay hale getirmektedir. Bu da kalan daha verimli madenciler için daha yüksek karlar anlamına gelmektedir.
Aynı mantığı takiben, daha yüksek kar marjları, verimli madencilerin madencilik yapmaya devam etmelerini teşvik ederken, yeni madencileri de ağa katılmaları ve pastadan pay almaya çekmektedir. Bu gerçekleştiğinde zorluk tekrar yeniden düzenlenecek, bu sefer bitcoin kazımını daha zorlaştıracak ve kar marjları bir kez daha düşecektir. Azalan kar marjları, en az verimli madencilerin tekrar piyasadan çıkmalarına, döngünün kapanmasına ve başladığımız yere tekrar dönmemizi sağlayacaktır.
Halving’ler (Yarılanmalar) Bitcoin Fiyatını Nasıl Etkiliyor?
Devam etmeden önce hızlıca önceki noktamıza dönelim ve Bitcoin halving’inin (yarılanmanın) madenci davranışları üzerindeki daha doğrudan etkisiyle Bitcoin fiyatı üzerindeki dolaylı etkilerini gözden geçirelim.
Önceden de bahsettiğimiz üzere blok ödüllerindeki %50’lik azalma madenciler arasında başlangıçta büyük bir şok yaratmakta ve endüstriden ayrılmaya zorlamaktadır. En verimsiz madenciler ağdan ayrılırken, daha verimli olanlar pastadan daha büyük pay almaktadırlar. Bu gerçekleştiğinde, halving’in (yarılanmanın) yıkıcılığına dayanabilen verimli madenciler önceden aldıklarından daha yüksek kar marjları elde etmekte, böylelikle kazandıkları bitcoinlerin daha büyük bir bölümünü saklayabilmekte ve sonrasında daha yüksek fiyatlardan satabilmelerine olanak doğmaktadır. Bu budama süreci verimli şekilde madenciler tarafından gerçekleştirilen satış baskısını düşürerek, sonrasında dolaylı yoldan Bitcoin fiyatına katkıda bulunmaktadır.
Bunu bir kenara koyacak olursak Bitcoin halving’lerinin (yarılanmalarının) Bitcoin fiyatı üzerinde daha açık ve doğrudan etkileri de bulunmaktadır. Bitcoin’in serbest bir finansal varlık olması nedeniyle fiyatı sadece arz ve talep piyasa güçleriyle belirlenmektedir. Ve Ekonomi 101’in bize öğrettiği doğrultuda bir varlığın arzı düşer ve talebi aynı kalır veya artarsa, varlığın fiyatı artacaktır — bu, her Bitcoin halving’ini (yarılanmasını) takip eden aylarda gerçekleşen durumun aynısıdır.
Bitcoin halvinge uğradığında, yeni-çıkan bitcoinlerin arzı %50 azalmaktadır, bu da talebin değişmediği varsayılarak Bitcoin fiyatının yükselmesine neden olmaktadır. İlave olarak, halving (yarılanma) etkinlikleri ana akım medyada çokça heyecana neden olmaktadır. Bu, FOMO yaratarak ve Bitcoin’in kısa-dönem talebini artırarak yangını daha da körüklemek anlamına gelmektedir.
Register to get $180 Welcome Bonus!
