Bütün kripto traderları, merkezi veya merkeziyetsiz bir borsada hesap açarak kripto dünyasına adım atar. Çünkü borsalar, kullanıcıların, piyasada kripto para alıp satabilecekleri veya günlük işlem yapabilecekleri platformlardır. Kripto para borsaları, tıpkı borsa komisyoncularının hisse senedi ve opsiyon alımlarını kolaylaştırması gibi ekosistem için bir bütün olarak gereklidirler. Bununla birlikte, geleneksel finans piyasalarından farklı olarak, kripto piyasasında merkeziyetsiz borsalar da vardır. Traderlar bu borsalarda anonim olarak kripto para satın alabilirler ve bu seçenek son zamanlarda oldukça popülerdir.
Bu nedenle, ister bir kripto spot traderı, isterse bir Bitcoin vadeli işlem traderı olun, merkeziyetsiz ve merkezi bir kripto para borsası arasındaki farkı anlamak çok önemlidir.
Kripto Para Borsası Nedir?
Kripto para spot borsası, çeşitli kripto para ve tokenları alıp satabildiğiniz bir pazar yeri veya platformdur. Genel olarak bir trader, hangi coinlerin değerinin artacağına ve hangilerinin azalacağına dayanarak bir işlem stratejisi tasarlar. Basitçe amaç, her alım-satımda kâr elde etmek veya fiyat kabul edilebilir bir miktara yükselene kadar bir coini hodl etmektir. Ancak, kripto işlemlerinde uygulanabilecek binlerce farklı alım-satım stratejisi vardır.
Spot borsalarda işlem yapmayı seven traderlar, coinleri piyasa değerinden almayı severler. Spot piyasada alınan kripto paralar, bir trader veya yatırımcıya o kripto paralar üzerinde bir mülkiyet hakkı sağlar. Örneğin, Phemex’te Bitcoin satın alırsanız, o Bitcoin’e sahip olmuş olursunuz.
Benzer şekilde, bir kripto türev borsası da kripto varlıkları alıp satmanıza olanak tanır. Fakat, doğrudan kripto para alıp satmak yerine, değerlerini temel bir varlıktan alan sözleşmeleri alıp satarsınız. Örneğin, Phemex’in BTCUSD sözleşmesi Bitcoin fiyatını takip eder. Bitcoin vadeli işlemleri ile işlem yapmak, elinizde Bitcoin tutmak zorunda kalmadan Bitcoin fiyatının yükselip yükselmeyeceği üzerine tahminde bulunarak kâr etme girişiminde bulunmanıza olanak tanır.
Türev işlemler, kripto para ticaretinin daha gelişmiş bir şeklidir. Türevler ayrıca, yatırımcıların portföylerini daha gelişmiş yollarla korumanın yanı sıra gelecekteki kripto para birimi fiyat hareketleri hakkında tahminde bulunmalarına da olanak tanır.
Merkezi Borsa (CEX) Nedir?
Merkezi borsa, bir banka ve borsa komisyoncusuna benzeyen bir alım-satım platformu ve pazar yeridir. Kullanıcılar bu borsalara güvenir ve varlıklarını veya kripto paralarını bu platformlarda saklar. Borsa, tüm işlemlerin gerçekleşmesinden ve güvenliğin denetlenmesinden sorumludur. Günümüzde Phemex dahil en popüler borsalar merkezidir.
Phemex gibi merkezi borsalar, müşterileri ve toplulukları yatırım veya alım-satım yapabilsin diye piyasadaki birçok kripto para birimini listelemek için belirli bir süreçten geçirir. Ayrıca, emir defterini, cüzdanları, hesapları, müşteri hizmetlerini yönetir. Bunun yanında, Birikim hesapları, Earn gibi diğer hizmetler ve ürünlerle Öğren & Kazan ve Akademi makaleleri gibi eğitim içeriği sağlarlar.
Merkezi borsalar, kullanım kolaylıkları, likiditeleri ve birçok kripto para seçeneği sunmaları nedeniyle, yeni başlayan traderların kripto dünyasına adım atmaları için ilk tercihtir. Herkes bu borsalara erişebilir.
Merkeziyetsiz Borsa (DEX) Nedir?
Öte yandan merkeziyetsiz bir borsa, kullanıcılarının fonlarını veya varlıklarını doğrudan kontrol etmeyen bir tür kripto para borsasıdır. Yatırımcılar, kendi cüzdanlarındaki kripto para varlıklarının tam kontrolüne sahiptirler. Merkeziyetsiz borsa esasen akıllı sözleşmeler yürüten bir sistemdir, ancak tüm işlemleri başlatan ve işlemlerinin tam ayrıntılarını belirleyen kullanıcılardır.
Bahsettiğimiz bu özelliklerden bazıları kulağa çok iyi gelse de, merkeziyetsiz bir borsanın birçok dezavantajı da vardır. Genellikle bu borsaların sahibi anonimdir, ve bu nedenle projenin arkasındaki insanlar ve niyetleri hakkında fazla bir şey bilinmemektedir. Özellikle kriptoda yeni olanlar için bu borsaları kavramak ve gezinmek de gayet zordur. Son olarak, bu şirketler hakkında farkındalık ve likidite eksikliği, daha düşük hız ve işlemler, ve muhtemelen çok daha yüksek işlem ücretleri anlamına gelir.
Merkeziyetsiz borsaların avantajları, traderların merkeziyetsiz cüzdanları nasıl kullanacaklarını ve merkeziyetsiz bir şekilde, yani tamamen P2P (aracısız), kripto para ve NFT alıp satmayı öğrenebilecekleri DeFi dünyasına harika bir geçit olmalarıdır.
Popüler merkeziyetsiz borsalar arasında dYdX (DYDX), 1inch (1INCH), Balancer (BAL), Bancor (BNT), Curve (CRV), PancakeSwap (CAKE), Raydium (RAY), Serum (SRM), Saber (SBR), SushiSwap (SUSHI), Trader Joe (JOE) ve UniSwap (UNI) bulunur.
Sonuç
Yukarıda anlattıklarımızdan da anlaşılacağı üzere, merkezi ve merkeziyetsiz borsalar öncelikle mülkiyet anlamında farklıdır, aynı zamanda özellikler, güvenlik, UX (Kullanıcı Deneyimi) ve blok zincirleri ile cüzdanlar arasında gezinme açısından da farklılık gösterir. Genel olarak, başlangıç seviyesindeki traderlar, spot işlem özellikleri ve aynı zamanda türev işlem ve kullanım kolaylığı nedeniyle merkezi borsaları tercih edebilir. Diğer taraftan ileri düzey traderlar ve DeFi’cı kripto meraklıları ise merkeziyetsiz borsaları tercih edebilir.
