2017 yılında piyasaya sürülen dYdX, Ethereum (ETH) blok zincirindeki akıllı sözleşmeleri kullanarak sürekli vadeli işlem, marjin işlemi, spot işlem, borç verme ve borç alma hizmetleri sağlayan merkeziyetsiz bir borsadır (DEX). Platform, yönetişim tokenı DYDX coini bir airdrop düzenleyerek çıkardı.
dYdX’in Diğer DEX’lerden Farkı Nedir?
dYdX hibrit bir borsadır, yani operasyonu mümkün kılmak amacıyla merkezi ve merkeziyetsiz bileşenleri bir araya getirir. dYdX, kullanıcılara merkezi borsaların hızı ve kullanılabilirliği ile merkeziyetsiz borsaların güvenliğini ve şeffaflığını bir arada sunmayı amaçlıyor. Merkezi özellikleri, emir defteri ve emir eşleştirme motoru hizmetlerini içerirken, merkeziyetsiz bileşenleri akıllı sözleşmeleri içerir.
En popüler iki DEX olan Uniswap (UNI) ve SushiSwap (SUSHI)’nin aksine, dYdX otomatik bir piyasa yapıcıya (Automated Market Maker, kısaca AMM) dayalı değildir. Bunun yerine dYdX, merkezi borsalarda yaygın olarak bulunan bir emir defteri modeline dayanır. Geliştirme ekibine göre platformun emir defteri kullanmasının sebebi olarak, bunun kripto para dünyasında yerleşik bir model olması dolayısıyla geleneksel piyasa yapıcıların zaten aşina olması gösteriliyor. Ek olarak, dYdX’in kurucusu Antonio Juliano emir defterlerinin AMM’lerden daha verimli olduğuna inanıyor. AMM’lerle aynı likidite seviyesine ulaşmak için daha az fon gerektirdiğinden, emir defterlerinin daha az sermaye bazlı teknolojiler olduğunu iddia ediyor.
dYdX Platformu Ne Gibi Hizmetler Sunuyor?
dYdX, izole marjin işlemi, çapraz marjin işlemi, spot işlem, sürekli vadeli işlem ve borç verme ve borç alma hizmetleri gibi merkeziyetsiz finans (DeFi) hizmetleri sunar. Şimdi bu özelliklerinin detaylarına göz atalım:
- Marjin işlemi: Kullanıcılar daha fazla varlık satın alabilmek için diğer kullanıcılardan borç alabilirler. dYdX’te izole ve çapraz marjin olmak üzere iki tür marjin işlemi vardır. İzole marjin işleminde, kullanıcılar tek bir pozisyondan yararlanır. Çapraz marjin işleminde marjin, hesaplarındaki tüm açık pozisyonlar arasında paylaştırılır. dYdX’in marjin işlemleri şimdilik ETH, DAI ve USDC olmak üzere yalnızca üç varlığı desteklemekt olup işlem çiftleri arasında ETH-DAI, ETH-USDC ve DAI-USDC bulunmaktadır. Kullanıcılar bu çiftler için 5 kata kadar kaldıraç kullanabilir.
- Spot işlem: Merkezi borsalarda olduğu gibi, kullanıcılar piyasa emirleri, limit emirleri ve stop emirleri ile kripto para birimlerini alıp satabilir. dYdX’in spot işlem platformu da marjin işlemindeki üç çifti destekler.
- Sürekli vadeli işlemler: Sürekli vadeli işlemlerde, kullanıcılar standart vadeli işlem sözleşmelerindeki gibi uzun (long) veya kısa (short) pozisyonlar alabilir. Genellikle bir kullanıcı, gelecekteki bir fiyat artışı beklentisiyle sözleşmeleri satın alarak uzun (long) pozisyon alır. Buna karşılık bir kullanıcı, bir fiyat düşüşü beklentisiyle sözleşmeleri satıp, daha düşük bir fiyattan geri satın alabilmek suretiyle kısa (short) pozisyon alır. Ancak vadeli işlem sözleşmelerinden farklı olarak sürekli sözleşmelerin belirli bir sona erme tarihi yoktur. Yani kullanıcılar pozisyonlarını süresiz olarak tutabilirler. dYdX, Ethereum (ETH), Bitcoin (BTC) ve Cardano (ADA) gibi projelerden 22 kripto varlığının 25 kata kadar kaldıraç kullanarak sürekli sözleşmelerle alınıp satılmasına olanak sağlar.
- Borç verme (lending) ve borç alma (borrowing): Kullanıcılar varlıklarını borç verme havuzlarına yatırabilir ve her yeni bir blok çıkarıldığında faiz getirisi elde edebilir. Kullanıcılar ayrıca platformun diğer hizmetlerinde kullanmak üzere bu havuzlardan borç alabilirler.
dYdX üzerinde kullanıcılara sunulan hizmetler. (Kaynak: dYdX)
dYdX’in marjin işlemi, spot işlemi ve borç verme ve borç alma hizmetleri, Ethereum’un 1. Katman ana zinciri üzerine inşa edilmiştir. Diğer taraftan, Şubat 2021’de sürekli vadeli işlemleri Ethereum Katman 1’den Katman 2 ölçeklendirme çözümüne taşınmıştır. Bunun yapılmasının sebebiyse, o sırada DeFi’ı rahatsız eden yavaş işlem hızlarından ve yüksek gaz ücretlerinden kurtulmaktı. StarkWare ile dYdX, ölçeklenebilirliği artırmak için birden çok işlemi bir araya toplanmasıyla ZK-Rollups kullanarak Katman 2 protokolünü oluşturdu.
dYdX’in Yönetişim Tokenı Nedir?
1 Ağustos 2021’de dYdX, yönetişim tokenı DYDX’in piyasaya sürüldüğünü duyurdu. Toplam arz 1 milyar token ve bu sayı beş yıl içinde kademeli olarak erişime açılacak. Beş yıl sonra dYdX coin her yıl %2’lik bir sürekli enflasyon oranı uygulayacaktır. Bunun amacıysa topluluğu katkılarından dolayı ödüllendirmek için her zaman yeterli DYDX olmasını sağlamaktır.
DYDX tokenlarının ilk beş yıl için ayrıntılı paylaştırımı. (Kaynak: dYdX)
DYDX token sahipleri, Katman 2 protokolünde öneride bulunma ve oy kullanma hakkına sahiptir. Topluluk hazine fonlarının tahsisini belirleyebilir, yeni token listelemeleri için oy kullanabilir ve risk parametrelerini değiştirebilirler. Bunlara ek olarak, DYDX token sahipleri varlıklarının miktarına göre işlem ücreti indirimlerinden yararlanırlar.
İlk beş yıl boyuncaki toplam likidite arzı. (Kaynak: dYdX)
DYDX tokenının yanı sıra platform, kullanıcıların USDC stake ederek likidite sağladığı ve karşılığında ödüller kazandığı bir likidite stake havuzunu piyasaya sürdü. Ayrıca, kullanıcıların ağa güvenlik sağlamak için DYDX tokenlarını stake edebilecekleri ve ödüller kazanabilecekleri bir güvenlik stake havuzu da yapım aşamasında bulunmaktadır. Güvenlik stake havuzu, DYDX tokenı 8 Eylül 2021’de transfer edilebilir hale geldiğinde başlatılacak.
dYdX Nasıl İşler?
Çoğu DEX gibi, dYdX de verdiği hizmetler için akıllı sözleşmeler kullanır. Kullanıcılar, üçüncü şahıslar veya aracılar olmadan platformda işlem yapabilir. Akıllı sözleşmeler, dYdX’in gözetimsiz (non-custodial) bir borsa olduğu anlamına gelir, bu nedenle fonlar %100 kullanıcı kontrolündedir. Akıllı sözleşmeler sayesinde kullanıcılar bir eşleşme beklemeye gerek kalmadan yatırma, çekme ve alım-satım işlemlerini istedikleri zaman gerçekleştirebilir. Kullanıcıların sadece gaz ücreti ve platforma dağıtılan işlem ücretini ödemeleri yeterlidir.
dYdX’te her varlığın, akıllı sözleşmelerin yönettiği kendi kredi (lending) havuzu vardır. Kullanıcılar varlıklarını belirli bir havuza yatırdıklarında borç veren olurlar ve pasif faiz geliri elde ederler. Borç almak isteyen kullanıcılar daha sonra varlıkları bu havuzdan alabilirler. Borç verenler ve borçlular arasındaki bu etkileşim, her bir varlığın faiz oranlarına etki eden arz ve talebi belirler.
Bir kullanıcı belirli bir varlık havuzundan borç almak istediğinde, teminat yatırması gerekecektir. dYdX, borç verenleri risk taşıyan kredilere karşı korumak için bir aşırı teminatlandırma protokolü kullanır. Bu nedenle, başlangıç teminatlandırma oranı en az %125 olmalıdır. Örneğin, bir kullanıcının 100$ değerinde ETH borçlanmak istediğini varsayalım. Bunu mümkün kılabilmek için, kullanıcının desteklenen başka bir varlıktan 125$ teminat göstermesi gerekir. Daha sonra, kullanıcının otomatik likidasyonu önlemek için sadece, en az %115 olan minimum teminat oranını tutması gerekir.
Katman 1’deki kripto fiyatları nasıl sağlanır?
dYdX, katman 1’de kripto para birimi fiyatlarını farklı fiyat oracle’larıyla (blok zinciri ve akıllı sözleşmelerin ağ dışındaki verilerle etkileşime girmesini sağlayan üçüncü parti yazılım ya da cihazlar) korur. Katman 1’deki fiyat oracle’ları şunları içerir:
- ETH ve BTC fiyatları MakerDAO (DAI) V2 Oracle Sistemi kullanılarak elde edilmektedir.
- LINK’in fiyatı ChainLink (LINK) oracle sistemi aracılığıyla sağlanır.
- dYdX, DAI’nin fiyatı için kendi fiyat oracle sistemini kullanır.
- USDC’nin fiyatı doğrudan USD fiyatına sabitlenmiştir.
Katman 2’deki kripto fiyatları nasıl sağlanır?
Katman 2’deki kripto para fiyatları için dYdX, Stark imzalarıyla uyumlu bir oracle sistemi uygulamak amacıyla StarkWare, ChainLink ve Maker oracle ekipleriyle işbirliği yapıyor. Oracle’dan alınan fiyatlar imzalar kullanılarak doğrulandığında, platform bunları işlemin doğrulanmasını beklemeye gerek kalmadan hemen kullanır. Bu Katman 2 çözümü, fiyat güncellemelerinin hızını artırır.
dYdX tasfiyelerine ilişkin diyagram (Kaynak: CryptoMarketPool)
dYdX’in Arkasında Kim Var?
dYdX 2017 yılında Antonio Juliano tarafından San Francisco, California’da kuruldu. Kendisi ve ekibinin Google, Bloomberg, Goldman Sachs ve ConsenSys gibi firmalarda çalışma tecrübesi var.
dYdX oldukça fazla yatırımcıdan ilgi çekti. Şirket dört yatırım turu düzenledi ve toplamda 87 milyon dolar topladı. Aralık 2017’de dYdX, Andreessen Horowitz ve Polychain Capital’in en çok yatırımı yaptığı başlangıç desteği turunu toplamda 2 milyon dolarlık bir yatırımla tamamladı. Paradigm’in en çok yatırımı yaptığı Haziran 2021’deki en son C Serisi turundaysa 65 milyon dolar toplandı.
dYdX’in Geleceği Nedir?
DYDX tokenının ve likidite madenciliğinin piyasaya sürülmesi, kullanıcıların farklı DeFi protokollerinin popülerliğini karşılaştırmak için kullanabilecekleri bir metrik olan likiditeyi ve Kilitlenen Toplam Değeri (Total Value Locked, kısaca TVL) artırmaya yardımcı olabilir. Bunu, Eylül 2020’de yönetişim tokenı UNI’yi ve likidite teşviklerini piyasaya sürdükten sonra birkaç gün içinde TVL’si iki katına çıkan Uniswap örneğinde gördük.
dYdX’in borç verme ve alma protokolü olarak piyasada birçok rakibi vardır. Bunlar arasında Aave (AAVE), Compound (COMP) ve diğer benzer DeFi platformları bulunmaktadır. Rakipleriyle karşılaştırıldığında dYdX’in borç verme ve alma faiz oranları ortalama düzeyde kalıyor. Örneğin, DAI borç verme faiz oranı %4,4 iken AAVE’nin %5’e %9,62’lik DAI borçlanma faiz oranı ise Compound’un %4,27’lik faiz oranına kıyasla daha yüksektir. Yine de, daha fazla kullanıcı borç verme ve alma hizmetlerini kullandıkça dYdX’in faiz oranları daha rekabetçi hale gelebilir.
Sonuç
dYdX, kullanıcıların borç verme, borç alma, marjin işlemleri, sürekli vadeli işlemler ve spot işlemleri gibi DeFi hizmetlerini kullanılabildiği bir platformdur. Uniswap ve SushiSwap gibi diğer merkeziyetsiz borsaların kullandığı otomatik piyasa yapıcılar (AMM) yerine merkezi borsaların kullandığı emir defteri modeline dayanır. dYdX kısa süre önce DYDX yönetişim tokenının ve likidite madenciliğinin piyasaya sürüldüğünü duyurdu. DYDX token sahipleri işlem ücreti indirimlerinden faydalanır, teklifler ve parametre değişiklikleri için oy kullanma hakkı kazanır ve tokenlarıyla staking yaparak ödüller kazanabilirler. Token ve likidite teşviklerinin piyasaya sürülmesi, kullanıcıları platforma çekebilir ve böylece hem likidite sağlanabilir hem de platformun popülerliği artırılabilir. Ancak, token lansmanının başarılı olup olmadığını yalnızca zaman gösterecek.
Register to get $180 Welcome Bonus!
