Bitcoin vs. Bitcoin Cash là một cuộc tranh luận bắt nguồn từ một sự kiện mang tính bước ngoặt trong lịch sử tiền mã hóa: đợt hard fork Bitcoin vào tháng 8/2017. Sự kiện này đã tạo ra Bitcoin Cash (BCH) như một đồng tiền mã hóa riêng biệt, tách biệt khỏi Bitcoin (BTC), và nó ra đời từ một cuộc tranh cãi lâu dài về cách mở rộng quy mô mạng lưới Bitcoin. Cho đến tận ngày nay, so sánh giữa Bitcoin và Bitcoin Cash vẫn luôn là đề tài nóng, bởi nó phản ánh hai triết lý thiết kế blockchain trái ngược nhau – “vàng số hóa” vs. “tiền điện tử ngang hàng”. Đối với bất kỳ ai tham gia vào lĩnh vực crypto, nắm bắt câu chuyện BTC vs. BCH giúp hiểu cách cộng đồng có thể phân hóa và cách các quyết định kỹ thuật ảnh hưởng đến yếu tố như phí giao dịch, bảo mật mạng lưới và mức độ chấp nhận.
Trọng tâm của sự chia rẽ là bất đồng về việc xử lý sự gia tăng sử dụng của Bitcoin. Blockchain của Bitcoin giới hạn kích thước block ở mức 1 MB (do Satoshi Nakamoto thiết lập và sau đó được duy trì), điều này từ năm 2016–2017 bắt đầu gây ra tình trạng tắc nghẽn và phí giao dịch cao vào những thời điểm cao trào. Một phe, sau này là những người ủng hộ Bitcoin Cash, cho rằng việc tăng kích thước block sẽ cho phép xử lý nhiều giao dịch hơn mỗi block, giảm phí và làm cho Bitcoin phù hợp để sử dụng hàng ngày. Phe còn lại (nhóm phát triển Bitcoin Core và phần đông cộng đồng) lại chọn giải pháp mở rộng off-chain như Lightning Network và duy trì block nhỏ để bất kỳ ai cũng có thể vận hành full node (bảo vệ sự phi tập trung). Khi không thể tìm được thỏa hiệp, một hard fork đã được tiến hành vào ngày 1/8/2017. Bitcoin Cash tách ra với kích thước block lớn hơn và hứa hẹn giao dịch rẻ, nhanh. Trong khi đó, Bitcoin triển khai nâng cấp Segregated Witness (SegWit) để gia tăng một chút dung lượng và đặt nền móng cho giải pháp mở rộng Layer-2. Sự rẽ nhánh lịch sử này vẫn còn tác động đến hiện tại khi nó ảnh hưởng đến lộ trình phát triển của cả hai đồng coin này cũng như toàn bộ hệ sinh thái crypto – cho thấy tầm quan trọng của những khác biệt về tầm nhìn có thể dẫn đến hai mạng lưới hoàn toàn riêng biệt với cộng đồng và con đường phát triển riêng.
Ngọn nguồn của Fork: Cuộc tranh luận về kích thước block năm 2017
Cuộc chia tách giữa Bitcoin và Bitcoin Cash bắt nguồn từ những tranh cãi về mở rộng quy mô từng diễn ra “nảy lửa” trong cộng đồng Bitcoin vào giữa những năm 2010. Các thông số thiết kế của Bitcoin (như giới hạn 1 MB mỗi block, tương đương khoảng 7 giao dịch/giây - TPS) khá ổn trong những năm đầu, nhưng khi Bitcoin trở nên phổ biến, các block bắt đầu đầy lên. Vào cuối 2016 và đặc biệt trong năm 2017, người dùng chứng kiến hiện tượng tồn đọng giao dịch (nhiều giao dịch chờ trong mempool) và phí ngày càng tăng trong các giai đoạn cao điểm. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Làm sao để Bitcoin có thể mở rộng phục vụ nhiều nhu cầu hơn?
Hai phe chính đã hình thành:
- Big Blockers: Nhóm này ủng hộ tăng giới hạn kích thước block trực tiếp trên chain. Họ cho rằng một thay đổi protocol đơn giản (cho phép block lớn hơn 2 MB, 8 MB, hoặc hơn) sẽ tăng ngay thông lượng và giảm phí giao dịch. Những tiếng nói nổi bật gồm Roger Ver – “Bitcoin Jesus”, một nhà truyền giáo Bitcoin, và một số miner lớn ở Trung Quốc như Jihan Wu (Bitmain) lo ngại block đầy và phí cao sẽ cản trở Bitcoin phát triển như một hệ thống thanh toán. Big Blockers tin rằng Bitcoin phải hiện thực hóa tầm nhìn của Satoshi trong whitepaper – “hệ thống tiền điện tử ngang hàng”, tức phải dùng được cho giao dịch thường ngày trên toàn cầu. Họ sẵn sàng chấp nhận trade-off rằng block lớn sẽ khiến việc chạy node đòi hỏi nhiều tài nguyên hơn (có thể giảm sự phi tập trung) để đổi lấy mở rộng on-chain tức thì.
- Small Blockers / Bitcoin Core: Nhóm này, dẫn đầu bởi team phát triển Bitcoin Core và nhiều thành viên khác, ưu tiên sự phi tập trung và bảo mật hơn là thông lượng thuần túy. Họ cho rằng đơn thuần tăng kích thước block có thể gây ra “cuộc đua vũ trang” nơi chỉ các máy tính cực mạnh mới có thể chạy full node (blockchain phình to quá nhanh, yêu cầu dung lượng và băng thông lớn), dẫn tới trung tâm hóa. Thay vào đó, họ cổ vũ SegWit (một soft fork giúp nâng giới hạn hiệu dụng lên khoảng 4 MB block "weight" và khắc phục lỗi transaction malleability) và giải pháp Layer-2 như Lightning Network để mở rộng quy mô. Họ xem vai trò chủ đạo của Bitcoin là kênh lưu trữ giá trị (“vàng số hóa”) và mạng lưới thanh toán chỉ dành cho các giao dịch giá trị lớn, còn các giao dịch nhỏ chuyển sang Lightning hoặc lớp khác. Nhóm này gồm những tên tuổi như Adam Back, Andreas Antonopoulos và nhiều developer có tiếng trong roadmap của Bitcoin.
Căng thẳng tăng cao trong năm 2017. Nhiều phương án thỏa hiệp (như SegWit2x kết hợp SegWit và nâng block lên 2 MB) đã được đề xuất, nhưng cộng đồng không đạt được đồng thuận. Cuối cùng, phe ủng hộ block lớn đã hành động. Ngày 1/8/2017, tại block height 478,559, một nhóm miner và developer tạo ra một hard fork, hình thành blockchain mới: Bitcoin Cash. Ai sở hữu BTC tại thời điểm đó đều nhận được số BCH tương đương trên chain mới. Fork này đặc trưng bởi block BCH tăng lên 8 MB (sau này lên 32 MB), trong khi Bitcoin giới hạn ~2 MB (SegWit, dù thường vẫn được gọi là block gốc 1 MB). Điều này giúp BCH có thể xử lý lý thuyết khoảng 50–100 TPS ở 8 MB, thậm chí vài trăm TPS ở 32 MB, so với ~7 TPS của Bitcoin.
Điều quan trọng là fork không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn về mặt tư tưởng. Cộng đồng Bitcoin Cash nhấn mạnh nguyên tắc “on-chain scaling” và giữ phí giao dịch rất thấp để thúc đẩy thương mại (cả thanh toán bán lẻ nhỏ, v.v.), trong khi cộng đồng Bitcoin nhấn mạnh sự phi tập trung, bảo mật và xem Bitcoin là một loại tiền mới, không nhất thiết phải xử lý từng khoản mua cà phê trên layer gốc. Sự phân hóa quan điểm này vẫn tiếp tục định hình hai dự án đến ngày nay.
So sánh kích thước block giữa Bitcoin và Bitcoin Cash (nguồn)
Khác biệt kỹ thuật giữa Bitcoin và Bitcoin Cash
Dù cùng xuất phát từ một codebase ban đầu (Bitcoin Cash là bản fork từ phần mềm gốc của Bitcoin có chỉnh sửa), BTC và BCH đã phân hóa ở nhiều khía cạnh kỹ thuật trọng yếu:
- Kích thước Block & Thông lượng: Bitcoin (BTC) vẫn giữ block 1 MB (thực tế 2–4 MB với SegWit), xử lý khoảng 5–7 giao dịch/giây on-chain. Bitcoin Cash (BCH) bắt đầu với block 8 MB, nay đã hỗ trợ 32 MB mỗi block, có thể xử lý 100–200 TPS (dù lưu lượng thực tế thấp hơn nhiều). Dù block BCH lớn hơn giúp chứa nhiều giao dịch, nó đòi hỏi nhiều băng thông và lưu trữ hơn, khiến vận hành node khó hơn.
- Thuật toán Đào & Độ Khó: Cả BTC và BCH đều sử dụng cùng cơ chế proof-of-work. Tuy nhiên, hashrate của Bitcoin hiện cực lớn (hơn 900 exahash), trong khi BCH chỉ ở mức vài exahash. BCH sử dụng thuật toán điều chỉnh độ khó mới (ASERT) giúp phản ứng nhanh khi biến động hashrate, giữ thời gian block ổn định quanh 10 phút.
- Cộng đồng Phát triển & Quản trị: Quá trình phát triển của Bitcoin dẫn dắt bởi nhóm Bitcoin Core, ưu tiên sự cẩn trọng thông qua các đề xuất cải tiến BIP và đồng thuận không chính thức. Bitcoin Cash (khởi nguồn từ Bitcoin ABC) theo hướng quản trị tập trung hơn với các đợt nâng cấp giao thức theo lịch (CHIPs), và từng xảy ra split nội bộ (dẫn đến sự ra đời của BSV và eCash).
- Smart Contract và tính năng: BCH hỗ trợ tính năng nâng cao như CashTokens cho phát hành native token và scripting mạnh hơn (kích hoạt lại nhiều opcode bị khoá). Bitcoin đi theo hướng bảo thủ, dựa vào các giao thức ngoài chain cho token và smart contract, ưu tiên sự ổn định và chỉ thay đổi chậm rãi.
Tóm lại, thiết kế kỹ thuật của Bitcoin Cash tối đa hóa dung lượng on-chain (block lớn, nâng cấp thường xuyên, nhiều opcode) nhằm ưu tiên giao dịch rẻ, nhanh và thêm tính năng, nhưng đổi lại khả năng tập trung tài nguyên lớn hơn cùng mạng lưới đào nhỏ hơn, an ninh thấp hơn. Còn Bitcoin ưu tiên phi tập trung và bảo mật (block nhỏ, ít thay đổi, hashrate khủng khiếp) dù phải đánh đổi phí on-chain cao hơn và phụ thuộc các lớp mở rộng để tăng quy mô. Những khác biệt này lý giải sự khác biệt về hiệu suất và mức độ sử dụng thực tế của hai mạng.
Hiệu suất & Chấp nhận: Phí giao dịch, tốc độ và mức sử dụng năm 2025
Một trong những khác biệt lớn nhất giữa Bitcoin (BTC) và Bitcoin Cash (BCH) nằm ở trải nghiệm người dùng, đặc biệt về phí giao dịch và thời gian xác nhận.
Phí giao dịch: Phí Bitcoin biến động và có thể tăng đột biến trong thời gian cao điểm, từng đạt đỉnh ~40 USD (12/2017), 20–30 USD (4/2021). Ngay cả 2023, phí giao dịch có lúc đạt 5–10 USD. Ngược lại, BCH duy trì phí tranzasction cực thấp, thường chỉ ~0,001 USD/giao dịch, rất lý tưởng cho thanh toán nhỏ. Ví dụ, mua cà phê bằng BCH gần như không mất phí, trong khi phí BTC đôi khi cao hơn cả giá trị món hàng trong lúc mạng tắc. Tuy nhiên, Lightning Network của Bitcoin cho phép thanh toán nhỏ miễn phí hoặc gần như miễn phí, tức thì.
Thời gian xác nhận: Cả hai mạng đều nhắm tới thời gian tạo block ~10 phút. Giao dịch Bitcoin kèm phí thấp có thể bị trễ xác nhận, trong khi BCH gần như luôn xác nhận toàn bộ giao dịch phí thấp ở block kế tiếp nhờ dư thừa dung lượng. BCH khuyến khích cả “0-conf” cho thanh toán nhỏ (có rủi ro double-spend cao hơn nếu dùng với Bitcoin).
Lượng giao dịch và mức độ sử dụng: Tới 2025, Bitcoin ghi nhận 300,000–400,000 giao dịch/ngày, trong khi Bitcoin Cash chỉ có 10,000–20,000/ngày. Điều này phản ánh lượng người dùng hoạt động của Bitcoin lớn gấp nhiều lần (>600,000 địa chỉ hoạt động, so với ~100,000 của BCH).
Tóm lại, Bitcoin đã trở thành tài sản đầu tư lớn với phí đôi khi rất cao, còn BCH nổi bật ở phí rẻ, tốc độ nhanh nhưng chưa đạt mức độ phổ biến mà cộng đồng kỳ vọng. Bitcoin thường được xem như “tiền cứng” (sound money), BCH là “đồng tiền chi tiêu”, dù thực tế sử dụng vào giao dịch hàng ngày còn hạn chế.
So sánh khái niệm BTC vs. BCH (nguồn)
Bảo mật & Sự phi tập trung
Bảo mật và phi tập trung là yếu tố then chốt với bất kỳ blockchain nào, và Bitcoin cùng Bitcoin Cash khác biệt sâu sắc do sự chênh lệch về quy mô mạng lưới cũng như các lựa chọn thiết kế:
- Hashrate và rủi ro 51%: Bitcoin sở hữu hashrate cao vượt trội so với Bitcoin Cash, gần như miễn nhiễm trước tấn công 51% (miner kiểm soát đa số hashrate) do lượng hashpower khủng. Trong khi đó, BCH có hashpower nhỏ hơn rất nhiều, rủi ro bị tấn công cao hơn, dù thực tế BCH vẫn chưa từng bị tấn công 51%. Lý do: mức thưởng tấn công thấp hơn do giá trị BCH nhỏ hơn nhiều so với BTC.
- Phi tập trung đào: Pool đào Bitcoin đa dạng, không pool nào kiểm soát quá 25% mạng lưới. Ngược lại, BCH từng ghi nhận pool chiếm >50% hashrate, tăng rủi ro tập trung và khả năng “tấn công ngầm”.
- Phi tập trung node: Bitcoin có hàng chục ngàn full-node (ước tính 15,000–20,000), BCH chỉ vài trăm tới khoảng 1,000 node. Lý do chính là cộng đồng nhỏ hơn, và kỹ thuật vận hành node BCH đòi hỏi nhiều tài nguyên hơn vì kích thước blockchain lớn.
- Chống double-spend và tái tổ chức chain: Do hashrate thấp, BCH bị đánh giá là kém an toàn hơn khi xác nhận giao dịch. Các sàn thường yêu cầu 10+ xác nhận với BCH, còn Bitcoin chỉ cần 3–6 xác nhận. Tổng thể, Bitcoin nổi trội hơn về bảo mật và phi tập trung so với BCH.
- Bảo mật smart contract: BCH bổ sung tính năng như CashTokens và scripting linh hoạt khiến nguy cơ gặp bug trên contract (dù không phức tạp như Ethereum) tăng nhẹ. Bitcoin đi theo hướng tối giản – thận trọng với feature mới (ví dụ Taproot), hạn chế diện tích tấn công. Đến nay, BCH chưa từng gặp sự cố lớn nhưng vẫn tồn tại rủi ro tiềm ẩn.
Tóm lại, Bitcoin dẫn đầu về bảo mật và phi tập trung. Hashpower “khủng” cùng mạng lưới node rộng lớn giúp Bitcoin cực kỳ chống chọi với tấn công và kiểm duyệt. BCH, với quy mô nhỏ, buộc phải chấp nhận biên an toàn thấp hơn. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa BCH không an toàn trong sử dụng hàng ngày – BCH hoạt động ổn định từ 2017 đến nay – chỉ là mức độ tin tưởng về tính bất biến và chống tấn công thấp hơn Bitcoin.
Ứng dụng thực tế & Triết lý: Vàng số hóa vs. tiền mặt điện tử
BTC và BCH khác biệt từ mục tiêu đến ứng dụng cụ thể.
Bitcoin (BTC) thường được nhắc đến như vàng số hóa (digital gold). Nó chủ yếu là kênh lưu trữ giá trị (store of value), nguồn cung giới hạn 21 triệu coin, kỳ vọng tăng giá lâu dài nhờ sự khan hiếm và chấp nhận rộng rãi. Chức năng chính là lớp thanh toán phi tập trung, bảo mật cao cho các giao dịch giá trị lớn. Giao dịch nhỏ sử dụng Lightning Network hoặc sidechain như Liquid, RSK, giúp thanh toán tức thì, phí thấp mà vẫn giữ mainnet an toàn, đơn giản.
Bitcoin Cash (BCH) lại nhắm tới một hệ thống “tiền mặt kỹ thuật số ngang hàng” (peer-to-peer electronic cash). BCH ưu tiên giao dịch thường nhật phí thấp, xác nhận nhanh, phù hợp với tầm nhìn ban đầu của Satoshi. BCH chọn mở rộng trực tiếp on-chain, đơn giản hóa trải nghiệm người dùng, và bổ sung các tính năng như smart contract, CashTokens nâng cao khả năng ứng dụng thực tế.
Dù BCH đã đạt được mục tiêu về phí thấp và tốc độ xác nhận tốt, ứng dụng thực tế với vai trò “tiền mặt” còn khiêm tốn nếu đặt cạnh sự áp đảo của BTC trong hệ sinh thái crypto hiện nay. Người dùng BTC ưu tiên bảo mật – hệ sinh thái vững mạnh, còn BCH hướng tới việc đưa blockchain trở về đúng “tinh thần thanh toán” ban đầu.
Cuối cùng, sức mạnh thương hiệu cùng hiệu ứng mạng lưới của Bitcoin vẫn lấn át Bitcoin Cash, dù cả hai có cộng đồng trung thành riêng và triết lý khác biệt.
Mục tiêu của Bitcoin Cash (nguồn)
Triển vọng tương lai & Góc nhìn cộng đồng
Nhìn về phía trước, cả Bitcoin và Bitcoin Cash đều đứng trước cơ hội lẫn thách thức riêng:
Tương lai phát triển của Bitcoin: Đợt halving tiếp theo dự kiến rơi vào 2028, giảm thưởng đào block và nhấn mạnh sự cần thiết của thị trường phí ổn định để khuyến khích miner. Một số người nghi ngờ liệu Bitcoin có thể tạo đủ phí để duy trì bảo mật lâu dài, nhưng các đợt spike phí trong quá khứ cho thấy hoàn toàn khả thi. Các nâng cấp tương lai sẽ diễn ra từ tốn, tập trung vào Layer 2 như Lightning Network và nâng cao UX. Số lượng người dùng có thể tiếp tục tăng (nếu xu hướng toàn cầu ưu ái tài sản cứng), kéo theo sự tham gia của các nhà đầu tư tổ chức. Quy định pháp lý sẽ ảnh hưởng lớn tới mức độ chấp nhận Bitcoin, nhưng đến 2025 kỳ vọng sẽ rõ ràng hơn, tăng tính chính danh cho Bitcoin.
Lộ trình Bitcoin Cash: Bitcoin Cash cũng không ngừng phát triển, ra mắt CashTokens 2023, tiếp tục thử nghiệm tăng quy mô và bổ sung quyền riêng tư. Thách thức chính: thúc đẩy lại sự chấp nhận, khi đã chững lại thời gian dài. Để BCH bứt phá, nó cần vận dụng vào đời thực với cộng đồng hoặc khu vực mà BCH thực sự phát huy vai trò tiền tệ. BCH sẽ phải cạnh tranh quyết liệt cùng các crypto và stablecoin phí rẻ khác trong thanh toán hàng ngày.
Nếu phí BTC tăng mạnh, người dùng có thể cân nhắc các coin như BCH cho chuyển tiền rẻ hơn, dù khả năng cao Lightning Network sẽ giữ chân họ ở lại hệ sinh thái Bitcoin.
Quan hệ cộng đồng: Lịch sử tranh cãi gay gắt giữa BTC và BCH đã dịu lại theo thời gian. Dù vẫn còn nhiều quan điểm trái ngược, hai cộng đồng dường như sẽ chung sống song song chừng nào còn người sử dụng, với BCH nhiều khả năng sẽ là “ngách” nếu không có bước ngoặt lớn.
Kết luận
Tóm lại, Bitcoin vs. Bitcoin Cash là ví dụ điển hình cho việc khác biệt triết lý có thể tạo ra kết quả hoàn toàn đối lập. Bitcoin kiên định với roadmap bảo thủ, trở thành tài sản giá trị lớn, vững chắc – đôi khi phải đánh đổi tính hữu dụng lớp gốc – còn Bitcoin Cash chọn mở rộng quyết liệt on-chain nhưng chưa tạo ra tác động lớn về network effect và giá trị. Tranh cãi “store of value vs. medium of exchange” thực ra không hẳn là hai khái niệm đối lập (một đồng tiền tốt lý tưởng phải là cả hai), nhưng chiến lược và thời điểm rất quan trọng. Bitcoin ưu tiên lưu trữ giá trị trước, phương tiện trao đổi sau (qua giải pháp layer), BCH ngược lại: nhắm tới thanh toán trước, hy vọng giá trị sẽ gia tăng theo sau. Nhưng thực tế thị trường cho thấy hướng đi của Bitcoin vẫn lấn át hoàn toàn. Dẫu vậy, Bitcoin Cash vẫn bền bỉ theo đuổi lý tưởng “tiền mặt cho toàn cầu”, và là ví dụ đáng lưu tâm khi nói về quản trị blockchain và sự đánh đổi. Cuối cùng, đồng coin nào “tốt hơn” còn tùy vào nhu cầu riêng từng người – và rõ ràng, tới năm 2025, Bitcoin và Bitcoin Cash là hai mảnh ghép khác nhau của hệ sinh thái crypto, không còn là đối thủ trực diện về thị phần mà là hai cộng đồng song hành, kiên định với lối đi riêng về tương lai cho sáng tạo của Satoshi.
