Blockchain kabulünün, kripto dünyası içinde ve dışında gitgide arttığı şu günlerde, Cardano (ADA), bilim ve emsal-inceleme araştırmalarına dayanarak geliştirilen platformuyla övünen bir açık-kaynak projedir. ADA coin, yaklaşık 33.6 milyar dolaşımdaki arzı, 31.1 milyar $ toplam piyasa değeriyle token başına 0.93$’dan işlem görmektedir.
Cardano Nedir?
Cardano, 2015’te IOHK (Input Output Hong Kong) adındaki bir blockchain geliştirme firması tarafından kurulmuş, yerel kripto para birimi ADA coin olan bir açık-kaynak blockchain projesidir. Ethereum gibi Cardano da merkeziyetsiz uygulamaların (dApp’lerin) gelişimi için geliştirilmiş akıllı sözleşme ağı olmak üzere tasarlanmıştır.
Blockchain teknolojisine Bitcoin’in öncülük ettiği geniş çapta bilinmektedir. Ancak Cardano, Ouroboros Proof of Stake (PoS) konsensüs protokolüyle nihayetinde blockchainlerin ölçeklendirilebilirliğini, performansını, güvenliğini ve enerji verimliliğini arttırmayı hedefleyen yeni tür bir hesap defteri sunmaktadır.
Özetleyecek olursak blockchain konsensüs protokolü, ağdaki operasyonları yöneten bir kural setidir. Umumi blockchainler aracılar olmadan faaliyet gösterdiklerinden, konsensüs protokolü, ağ katılımcılarının dijital hesap defterine kaydedilmek için kullanılan süreçleri ve mekanizmaları kullanmayı kabul etmelerine olanak vermektedir. Cardano blockchaini, legacy Proof of Work (PoW) blockchainlerin özünde var olan performans ve ölçeklendirilebilirlik sorunlarını enerji tasarruflu ve ölçeklendirilebilir PoS protokolüyle çözdüğünden bir adım öne çıkmaktadır.
Cardano Ekosistemi
Cardano şu anda platformunda 600’ün üzerinde proje barındırmakta, böylelikle birden çok sektöre ayrılan ve birçok kripto meraklısına hizmet etmeyi hedefleyen bir DApp ekosistemi yaratmaktadır. Cardano, projeleri kullanım ve NFT olmak üzere iki gruba ayırır ve her grubun altında da alt gruplar bulunmaktadır:
- Cardano Ekosistemindeki kullanım projeleri:
- Merkeziyetsiz borsalar (DEX) – Liquidity: AdaSwap, Thotus, ADAX, vs.
- Cüzdanlar: Daedalus, Yoroi, Guarda, vs.
- Merkeziyetsiz finans (DeFi): Acta Finance, Astarter, CarDAO, vs.
- Pazaryerleri: Meloot token, Artano, CNFTSwap, vs.
- Altyapı: Telekomünikasyon, konut projeleri gibi altyapı hizmetlerine blockchain teknolojisini entegre eder. Örnekler arasında 3air, Blockfrost, DripDropz, vs. bulunmaktadır.
- Launchpad: Yeni projeler için inkübatör veya hızlandırıcı işlevi görür ve şu projeleri içerir: Flickto, CardStarter, Cardence, vs.
- Metaverse/Oyun: Drunken Dragon Games, 141x, vs.
- Sosyal: ActivADA, GoKey, Profila, vs.
- Borç verme & alma: Aada, Liqwid, MELD, vs.
- Stablecoin: ADADAO, Ardana, Stasis, vs.
- Oracle: Oracle’lar blockchain ile gerçek dünyayı birbirine bağlayan, böylelikle kullanıcıların verileri akıllı sözleşmelerde sorgulamalarına olanak veren veri feedleridir. Cardano-bağlantılı oracle’lar arasında API3, Chainlink (LINK), Charli3, vs. bulunur
- Kimlik: Atala PRISM, Blockademia, vs.
- Ödeme: AdaPay, Bidali, COTI, vs.
- Veri: CFC, lagon, Nunet, vs.
- Kumar: BetCNFT, BingoToken, Ridotto, vs.
- Topluluk: ADApools, Cardamun, vs.
- Meme coinler: Ada Inu, Baby Lobster, Charlie, vs.
- Cardano Ekosistemi’ndeki NFT projeleri:
- NFT pazaryerleri: ADANFT, ALDEA NFT, Artano, vs.
- NFT yapıcılar: ADATAR.io, NFT-MAKER PRO, vs.
- Metaverse: BULLY-VERSE, Bitlands, vs.
- Oyun: Captivate, Cardano 4 speed, vs.
- 3D art: ADA Invadaz, Afrixx, Cycl:R, vs.
- Orijinal: CardanoSpace, Politikoz, vs.
- Gizemli: AdaverseX, Benjamin’s group, vs.
- Hayır işleri: Cardano Trees, Dognuts, Foster, vs.
- AI generated: Abstract Vibes, Adaz, EntheosAI, vs.
- Sanat & Medya: Black, Call Me By Your Name, vs.
- El-çizimi: ADDAX, Adaliens, Cardodo, vs.
- Pixel art: 8-Bit Mania, Kittizens, PunkAss, vs.
- Koleksiyon: AdaMeds, Cardacity, Elepman, vs.
Cardano Nasıl Çalışır?
Cardano, Cardano gerçekleştirme layer’ı (CSL) ve Cardano computational layer’ı (CCL) olmak üzere iki layer üzerine inşa edilmiştir. Tam kapasiteyle çalışan gerçekleştirme layer’ı ADA işlemleri için kullanılmaktadır. Bir diğer yandan 12 Eylül 2021’deki Alonzo yükseltmesiyle faaliyete geçen computational layer bir akıllı sözleşme platformudur.
Cardano, akıllı sözleşme platformunu işlem gerçekleştirme layer’ından ayırarak, daha yüksek seviyede esneklik elde edecek ve kullanıcıların iki layerda da farklı parametrelerle çalışmasına olanak verebilecektir. Esasında Cardano, akıllı sözleşmelerinin geliştirilmesi için yeni bir programlama dili geliştirmektedir. Böylelikle CCL kullanıcıları CSL layer’ında çalışan kurallardan farklı kurallara sahip akıllı sözleşmeler yaratabileceklerdir.
Cardano’nun gerçekleştirme layerı ölçeklendirilebilir, enerji-tasarruflu bir blockchain inşa etme hedefine ulaşmak için teknolojik ve felsefi stratejiler kullanmaktadır. Ana felsefi düşüncelerinden biri “dürüst çoğunluğa” sahip bir ağın tüm düşmanların üstesinden geleceği fikrine dayanmaktadır.
Teknoloji açısından Cardano blockchaini Haskell (hataya dayanıklı bir programlama dili) adı verilen yüksek derecede esnek bir programlama dili kullanılarak geliştirilmiştir. Esnek programlama dilinin beraberinde Cardano’nun PoS protokolü Ouroboros, yüksek seviyede ölçeklendirilebilirlik sağlarken aynı zamanda ağ güvenliğini sürdürmek üzere tasarlanmıştır. Bunu nasıl yaptığını inceleyelim.
Ouroboros Proof of Stake Protokolü
Ouroboros, blockchainin en önemli zorluklarından biri olan blokları kazma ve ağı güvenlik altına almak için daha fazla işletim gücü ihtiyacını çözen proof of stake protokolüdür. Cardano, emsal-inceleme araştırmalarına dayanılarak geliştirilen ilk protokol olduğunu iddia etmektedir.
Özünde Ouroboros, Cardano’nun güvenlik omurgasıdır. PoW protokolündeki madenciler yerleştirdikleri işlem gücü için ödüllendirilirlerken, Cardano’nun PoS sistemi, blokları onaylaması ve havuzda kontrol ettikleri stake miktarına göre ADA coin ödülü almaları için katılımcılar (bu durumda stake havuzları) seçmektedir.
Ouroboros protokolü, hackerların ağa sızmalarını önleyen matematiksel olarak doğrulanmış bir sistem kullanmaktadır. Dürüst katılımcılar ADA coinin %51’ini ellerinde tuttukları sürece hackerlar ve kötü niyetli kişiler çifte-harcama yapamazlar.
Ouroboros dürüst davranışları teşvik etmek amacıyla iyi kullanıcılara yetkilendirmeyi tamamlama ve staking görevleri için daha fazla ADA coin verirken, staking havuzlarının seçilmesinde rastgele ve tarafsız bir süreçle adillik sağlar. Bu rastgele seçim süreci, keskin gözlemciler tarafından suistimal edilebilecek tahmin edilebilir modellerin oluşumunu önlediğinden, gereklidir.
ADA Coin Nedir ve İşlevi Nedir?
Çoğu insan için Cardano ve ADA aynı şeylerdir. Ancak Cardano bir bütün olarak blockchain projesinin adıyken, ADA coin, ağın yerel kripto para birimidir. ADA coin, mevcut dolaşımdaki arzı 31 milyar coin ve 45 milyarlık maksimum arzıyla şu anda piyasa değeri açısından ilk on kripto para arasında yer almaktadır.
ADA Staking
Cardano’da coin sahipleri ve yetkilendiriciler veya paydaşlardan oluşan çeşitli stake havuzları bulunmaktadır. Bu havuzlardan yeni bloklar üretmek üzere rastgele slot liderleri seçilir. Bir kişi ne kadar çok ADA coin tutuyorsa, seçilme şansı o kadar fazladır. Slot lideri her yeni blok eklediğinde, havuzdakiler ödül olarak ADA coin alırlar.
Slot liderleri yeni işlemlerin onaylandıkları süreç içerisinde ADA coin kazanırlar. Bu süreçlere epoch denir. Bu nedenle her epoch için işlem ücretleri toplanır ve kontrol ettikleri stake miktarına göre slot liderleri arasında staking havuzunda dağıtılır.
Hazine Fonu
ADA coin aynı zamanda, Cardano ekosistemine katkıda bulunan geliştiricileri fonlayan bir sistem olan Cardano hazinesinde de kullanılır. Cardano’nun açık-kaynak platform gelişimini ileriye taşımak isteyen herhangi bir kişi hazine yoluyla burs başvurusunda bulunabilir ve ağın paydaşları tarafından onaylanmasının ardından ADA coin alır. Hazine her işlemdeki blok ödüllerinin bir bölümüyle fonlanmaktadır. Hazine, IOHK projeden ayrıldıktan sonra dahi sürekli geliştirmeye olanak verecek şekilde tasarlanmıştır.
Cardano Cüzdanı Nedir?
Kullanıcıların kazandıkları ve aldıkları ADA coini saklamak için cüzdana ihtiyaçları vardır. Kripto borsaları tarafından sunulan cüzdanların yanında Cardano ekosisteminde Daedalus Cüzdanı ve Yoroi Cüzdanı olmak üzere iki ana cüzdan bulunmaktadır.
ADA Coin Nerede Saklanır?
Daedalus, IOHK tarafından icat edilmiş resmi masaüstü cüzdanıdır. Daedalus, tam düğüm cüzdandır, yani emsali Yoroi’nin aksine, Cardano blockchainin tam kopyasını indirir ve geçmişindeki her işlemi ayrı onaylar. Bu, kullanıcıların Yoroi’yi kullandıklarında doğabilecek üçüncü-taraf ağ sorununu önler. Ancak Daedalus sadece masaüstünde mevcuttur ki bu bazı kullanıcılar için elverişsizdir.
Yoroi ise, Cardano ortağı EMURGO tarafından yaratılmış ve IOHK tarafından tasarlanmış bir light cüzdandır. Daedalus’un aksine Yoroi gibi light cüzdanlar blockchaini indirmek yerine, EMURGO (üçüncü kişi) tarafından sunulan bir tam Cardano düğümüne bağlanır. Kurulumu kolay ve hızlıdır. Kullanıcılar Yoroi’yi hem cep telefonu hem de masaüstünde kullanabilirler. Daedalus’la karşılaştırıldığında bu onu daha kullanıcı-dostu bir seçenek yapmaktadır. ADA coini nerede saklayabileceğiniz hakkında daha fazlasını öğrenmek için Daedalus vs. Yoroi vs. AdaLite: Hangisi En İyi Cardano (ADA) Cüzdanı? yazısına göz atın.
Cüzdan olmalarının yanında hem Daedalus hem de Yoroi aynı zamanda ADA coin stake edilebilen yerlerdir. Esasında bazı ADA taraftarları sadece Cardano’nun kendi cüzdanları olduğundan değil, aynı zamanda burada stake edilen ADA coinlerinin diğer cüzdanlarda ve kripto borsalarındaki gibi belli bir süre kilitli kalmamasından dolayı bu cüzdanların ADA coin stake etmek için en iyi ve güvenli yerler olduğunu düşünmektedirler.
Cardano Hangi Sorunları Çözüyor?
Mevcut blockchain projelerinin çokluğu, başarı ve performansı belirlemede ölçeklendirilebilirliği ana faktörlerden biri haline getirmektedir. Örnek olarak Ethereum ağındaki işlem ücretlerinin çok yükseklere çıkmasıyla, ölçeklendirilebilirlik daha da büyük bir zorluk haline gelmiştir.
Birinci nesil PoW blockchainler her madencinin onay sürecinde hesap defterinin bir kopyasını tutmasını gerektiriyordu. Ancak ağ büyüdükçe ve işlem sayısı arttıkça, yeni işlemleri onaylarken tüm işlemlerin kaydını tutmaları gerektiğinden madencilik düğümlerine aşırı yük binmekteydi.
Nihayetinde bu durum işlem gecikmelerini artırarak günlük mikro-işlemler açısından ağı verimsiz hale getiriyordu. Cardano bu sorunu işlemsel verileri hesap defteri geçmişinden ayırarak çözmektedir. Örnek vermek gerekirse Cardano’daki bir blok onaylayıcı tüm blockchain verileri yerine sadece işlemle ilgili veriyi tutmaktadır.
Enerji tüketimi aşırı yüksek olan PoW blockchainlerin aksine Cardano blockchaini çok daha enerji tasarrufu sağlar. Yukarıda açıklandığı üzere bunun nedeni ağ güvenliğinin işlem gücü yerine stakinge dayanmasıdır.
Cardano Blockchaini’nin Avantajları
Cardano blockchaini’nin temel çekicilik noktası ölçeklendirme sınırının olmamasıdır. Artan işlem sayılarında dahi Cardano, istikrarlı kalma kabiliyetine sahiptir. Dahası, Cardano üzerindeki ADA işlemleri hızlı ve ucuzdur. Bu da onu daha düşük işlemsel verimliliğe sahip çoğu kripto paradan daha iyi bir dijital para yapmaktadır. PoS protokolü sayesinde Cardano, çevre-dostu ve güvenlidir.
ADA Coin Fiyat Geçmişi
ADA coin, 1 Ekim 2017’deki 0.017$’lik başlangıç fiyatı sonrasında ilk pikini yıl içinde gerçekleşen kripto boğa sezonu sayesinde Ocak 2018’de yaparak 1.11$’a yükselmiştir. 2018’deki kripto çöküşü sonrasında ADA coinin fiyatı 2 Mayıs 2018’de 0.37$’a, ardından 10 Haziran 2018’de 0.20$’a düşmüştür. 2019 ve 2020’de ADA coin istikrarlı biçimde 0.20$’ın altında kalmıştır.
Mart 2020’de Bitcoin’in fiyatının %700’den fazla artmasıyla 2021’in başlarında kripto piyasası başka bir yükselme daha yaşamıştır. Bu dalgayı takip eden ADA coin fiyatı Şubat 2021’de yükselmeye başlamış ve 2 Eylül 2021’de tüm zamanların en yüksek fiyatı olan 3.10$’a ulaşmıştır. Bazı uzmanlara göre 2021 kripto yükselişinde Cardano’nun akıllı sözleşme yükseltmesi (Alonzo yükseltmesi) ve yeşil enerji tanıtımları ADA coinin yükseliş trendindeki ana itici güçlerdi.
Ancak kripto piyasası Şubat 2022’de başka bir çöküşe tanıklık etmiştir. Bu senaryoda ADA coinin fiyatı nihayetinde düşmüştür ve şu anda tekrar 1$’ın altında işlem görmektedir. An itibariyle ADA coin 33.6 milyar dolaşımdaki arzı ve yaklaşık 31.1 milyar $ toplam piyasa değeriyle token başına 0.9255$’dan işlem görmektedir. Piyasa değeri açısından ise ADA coin şu anda CoinMarketCap’in kripto para lider tablosunda 7. sırada bulunmaktadır.
Cardano ve ADA Coinin Geleceği Nedir?
Cardano, 25 ve 26 Eylül’de altı lokasyonda Cardano 2021 Zirvesi gerçekleştirmiştir. Zirve sırasında Cardano, Alonzo yükseltmesi sonrasında Goguen Dönemi’ne (Cardano Yol Haritası’nda ortaya konan beş dönemden üçüncüsü; akıllı sözleşmeler dönemi olarak da bilinir) geçtiğini duyurmuştur. Proje aynı zamanda akıllı sözleşme entegre edilmiş özelliklerin gelişimini hızlandırmak için önemli ortaklıklar da gerçekleştirmiştir.
Kayda değer ortaklardan biri, veri kalitesini artırmaya ve geliştiricilerin isabetli ve çalışılabilir merkeziyetsiz finans (DeFi) akıllı sözleşmeleri inşasına yardımcı olacak (LINK)’tir. Bir diğer önemli ortak, ekosistemdeki DeFi ve non-fungible token (NFT) merkezli eğitimi desteklemeyi hedefleyen ve buna 100 milyon $ tahsis eden EMURGO’dur (küresel blockchain çözüm sağlayıcısı).
Kripto piyasası aşağı yönlü ayı trendinde olsa da, Cardano’nun geliştirme aşamasında bulunan birçok planı olduğundan geleceğe ümitle bakacak birçok şey bulunmaktadır. Örnek olarak yaklaşan Cardano Hydra yükseltmesi işlem gerçekleştirme hızını saniye başına 1 milyona (TPS) çıkaracaktır.
Her ne kadar Cardano kod incelemesine odaklansa da ve bilim-merkezli geliştirme yeni oluşan blockchain endüstrisinde hoş karşılansa da, esasında hayranlarının çoğu yavaş güncelleme ve ilerlemelerden memnun değildir. Cardano, aynı anda kullanım sorununun son test fazında eleştirilere uğramıştır. Tutarlılık miktarı aynı anda gerçekleştirilebilecek maksimum operasyon sayısı limitidir. Dahası Cardano’nun yavaş geliştirme hızı benimsenme hızına sekte vurmaktadır. Akıllı sözleşme dünyasındaki diğer rakipler akıllı sözleşmeler, DeFi uygulamalar ve NFT’leri kurmada daha hızlı hareket etmişlerdir. Örnek vermek gerekirse Solana’nın (SOL) çeşitli kullanıcıları platformuna çeken 1,300’ün üzerinde blockchain projesi bulunmaktadır.
Sonuç
Cardano, finansal endüstriyi sadece tamir etmeye çalışan çoğu blockchainin aksine, birden çok sektöre ayrılan şeffaf ve güvenli DApp ekosistemi yaratmaya olanak veren bir sistem yaratmayı hedeflemektedir. Cardano, araştırma merkezli ve metodik yaklaşımına rağmen, meraklıları arasında bir miktar öfkeye neden olan yavaş geliştirme hızı sebebiyle dört dörtlük bir değildir. Yine de Cardano, geniş yelpazede kullanım alanına hizmet edecek ölçeklendirilebilir blockchain-tabanlı yeniliklerin geliştirilebileceği bir gelecek vaad ettiğinden uzun vadede hala değerini korumaktadır.
Register to get $180 Welcome Bonus!
