Register to get $180 Welcome Bonus!Bitcoin thường được coi là một hiện tượng còn khá mới, nhưng lịch sử của nó thực ra đã bắt đầu từ cuối thập niên 2000 với gốc rễ còn sớm hơn nữa. Kể từ khi ra mắt vào năm 2009, Bitcoin đã chuyển mình từ một thử nghiệm ít người biết đến thành một hiện tượng tài chính toàn cầu. Việc hiểu rõ lịch sử của Bitcoin – bao gồm sự ra đời, các cột mốc quan trọng và quá trình phát triển qua các năm – là chìa khóa để đánh giá đúng tầm vóc mà loại tiền mã hóa này đã đạt được.
Ai Là Người Sáng Lập Bitcoin?
Bitcoin được phát minh vào năm 2008 bởi một cá nhân (hoặc nhóm) lấy bút danh Satoshi Nakamoto. Vào tháng 10/2008, trong thời điểm khủng hoảng tài chính toàn cầu, Satoshi đã công bố bản whitepaper có tiêu đề “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” (Bitcoin: Hệ thống tiền điện tử ngang hàng). Bản tài liệu dài 9 trang này mô tả cách tạo ra một loại tiền kỹ thuật số phi tập trung, với hệ thống cho phép giao dịch trực tiếp mà không cần ngân hàng hoặc chính phủ đứng ra kiểm soát. Đến nay, danh tính thật sự của Satoshi Nakamoto vẫn là một bí ẩn – không ai biết chính xác Satoshi là ai, là một thiên tài đơn lẻ hay một nhóm các nhà khoa học máy tính. Điều chắc chắn là sáng tạo của Satoshi được xây dựng từ các ý tưởng trước đó và đã khởi nguồn cho toàn bộ cuộc cách mạng tiền mã hóa.
Những Ý Tưởng Tiền Nhiệm Trước Khi Có Bitcoin: Bitcoin không phải là ý tưởng xuất hiện trong khoảng trống. Trước đó, nhiều nhà mật mã học và khoa học máy tính đã đề xuất các khái niệm về tiền điện tử. Ví dụ, năm 1998, Wei Dai đề xuất “b-money”, một hệ thống tiền tệ điện tử phân tán và ẩn danh, và Nick Szabo đã giới thiệu “bit gold”, một đề xuất về tiền kỹ thuật số tuy nhiên cũng chưa từng được triển khai đầy đủ. Dù những dự án này chưa hoàn thiện, nhưng chúng đã đưa ra các khái niệm quan trọng như sử dụng mật mã học để bảo mật giao dịch. Đột phá của Satoshi Nakamoto là kết hợp mật mã học, lý thuyết trò chơi và blockchain (sổ cái công khai được duy trì bởi một mạng lưới máy tính), để tạo ra một loại tiền phi tập trung thực tiễn.
Các phần trong bản Whitepaper của Bitcoin
Lịch Sử Hình Thành Bitcoin (2009–2012)
Sự Ra Đời của Bitcoin – 2009: Lịch sử Bitcoin bắt đầu vào ngày 3/1/2009, khi Satoshi Nakamoto khai thác genesis block – Block 0 – với phần thưởng 50 BTC. Satoshi đã chèn vào đó một thông điệp liên quan đến tiêu đề báo về gói cứu trợ ngân hàng, nhằm nhấn mạnh những mối lo về tài chính truyền thống. Ngày 9/1, Satoshi phát hành phần mềm Bitcoin đầu tiên cho cộng đồng. Thời gian đầu, Bitcoin chưa có giá trị tiền tệ, chỉ được sử dụng bởi Satoshi và một số người đam mê. Hal Finney: người đầu tiên nhận giao dịch Bitcoin vào ngày 12/1/2009 khi Satoshi gửi cho ông 10 BTC.
Bitcoin năm 2010 – Hình Thành Giá Thị Trường: Năm 2010, Bitcoin lần đầu có giá trị thị trường. Laszlo Hanyecz đã thực hiện giao dịch mua bánh pizza nổi tiếng, sử dụng 10.000 BTC đổi lấy hai chiếc bánh pizza – ghi dấu giao dịch đầu tiên ngoài đời thực. Cuối 2010, giá Bitcoin tăng lên khoảng 0,08 USD khi sự quan tâm dâng cao.
2011 – Sự Xuất Hiện Cạnh Tranh & Truyền Thông Chú Ý: Năm 2011, Bitcoin đạt ngang giá với USD với biến động mạnh, đỉnh điểm khoảng 30 USD trước khi sụt giảm. Đây cũng là lúc xuất hiện các loại altcoin như Namecoin và Litecoin. Bitcoin nhận nhiều chú ý từ báo chí, dù vẫn bị lo ngại về việc sử dụng cho mục đích phi pháp. Cuối 2011, Satoshi Nakamoto rút khỏi dự án và không còn tham gia công khai.
2012 – Phát Triển Ổn Định & Xây Dựng Cộng Đồng: Năm 2012, Bitcoin Foundation được thành lập để thúc đẩy phát triển. Số thương gia chấp nhận Bitcoin tăng lên; đến tháng 11, giá Bitcoin trải qua đợt tăng mạnh đầu tiên, báo hiệu giai đoạn tăng trưởng ổn định.
Sự Phát Triển và Thách Thức của Bitcoin (2013–2016)
2013 – Bùng Nổ và Sụp Đổ: Nếu 2012 là năm phát triển thầm lặng, thì 2013 đánh dấu Bitcoin bước chân lên sân khấu toàn cầu. Giá Bitcoin tăng vọt từ khoảng 13 USD (đầu năm 2013) lên trên 1.000 USD vào tháng 11/2013, do làn sóng người mua mới toàn thế giới. Bitcoin được kỳ vọng là “vàng kỹ thuật số” hoặc một hệ thống thanh toán cách mạng, cùng với sự chú ý của báo chí đã làm dấy lên cơn sốt đầu cơ. Nhiều website lớn như Reddit, WordPress bắt đầu chấp nhận Bitcoin cho một số khoản thanh toán, ATM Bitcoin đầu tiên xuất hiện (tại Vancouver, Canada).
Tuy nhiên, sự hưng phấn năm 2013 đã nhanh chóng nhường chỗ cho một đợt sụt giảm mạnh. Sau mức đỉnh trên 1.000 USD cuối tháng 11, giá Bitcoin rơi xuống còn khoảng 200–300 USD đầu 2014. Chu kỳ tăng nóng rồi giảm sâu này sẽ lặp lại nhiều lần trong lịch sử Bitcoin. Đợt sụt giảm trầm trọng hơn khi có tin xấu về pháp lý – ví dụ, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc tháng 12/2013 cấm các định chế tài chính thực hiện giao dịch Bitcoin, làm gia tăng bất ổn trên thị trường crypto. Nhiều nhà đầu tư sớm hiểu rằng giá Bitcoin rất biến động; nhà đầu tư mới lần đầu trải nghiệm “crypto winter” khi sự hào hứng dần hạ nhiệt năm 2014.
2014 – Vụ Mt. Gox và Các Bước Lùi: Đầu 2014, Bitcoin đối mặt thách thức lớn: sàn giao dịch Mt. Gox – lớn nhất thế giới thời điểm đó – sụp đổ, báo cáo mất 850.000 BTC (tương đương 450 triệu USD lúc bấy giờ, hàng chục tỷ USD tính theo giá hiện tại). Vụ Mt. Gox do bị hack và quản lý yếu kém, là hồi chuông cảnh tỉnh về rủi ro của ngành tiền mã hóa non trẻ. Hàng ngàn người dùng mất sạch BTC trên sàn giao dịch, niềm tin lung lay nặng nề, giá Bitcoin vốn đang giảm nay còn giảm sâu hơn.
Năm 2014 cũng chứng kiến Bitcoin bị soi xét nhiều hơn liên quan đến hoạt động phi pháp. Silk Road, một chợ giao dịch ngầm, bị FBI triệt phá cuối 2013; chủ trang bị bắt giữ, cho thấy giới chức bắt đầu kiểm soát sát sao những nền tảng liên quan Bitcoin. Dù là giai đoạn khó khăn, vẫn có hoạt động đầu tư và phát triển hạ tầng: sàn giao dịch, dịch vụ ví bảo mật hơn dần xuất hiện thay thế Mt. Gox. Các tên tuổi lớn như Microsoft cũng bắt đầu thử nghiệm chấp nhận Bitcoin cho nội dung số, cho thấy sự quan tâm với tiền mã hóa vẫn chưa hề biến mất.
Số lượng BTC ước tính còn lại trên MtGox (nguồn)
2015–2016 – Giai Đoạn Ổn Định và Đặt Nền Móng: Sau biến động mạnh năm 2013–2014, 2 năm tiếp theo tập trung vào sự ổn định và chuẩn bị cho tương lai. Đến 2015, giá Bitcoin ổn định quanh mức 200–600 USD. Đây thường được ví là “thời kỳ dậy thì” của Bitcoin khi cơn sốt đã lắng nhưng việc phát triển kỹ thuật vẫn âm thầm diễn ra.
Năm 2015 đánh dấu sự xuất hiện của Ethereum – nền tảng blockchain mới mang đến hợp đồng thông minh (smart contract). Sự xuất hiện của Ethereum giữa năm 2015 cùng đồng tiền gốc Ether (ETH) cho thấy blockchain có thể mở rộng ứng dụng vượt ra ngoài Bitcoin. Đây cũng là nguồn cơn cho làn sóng huy động vốn ICO, khi các startup bắt đầu phát hành token mới trên các blockchain này.
Đối với Bitcoin, năm 2016 mang lại lạc quan trở lại. Tháng 7/2016, Bitcoin trải qua lần halving thứ hai, giảm phần thưởng khối từ 25 BTC xuống 12,5 BTC. Ý thức về các chu kỳ halving ngày càng rõ ràng và nhiều người tin rằng nguồn cung giảm sẽ tiếp tục hỗ trợ giá (như từng xảy ra sau kỳ halving đầu). Nửa cuối 2016, giá Bitcoin tăng trở lại, vượt mốc 1.000 USD vào cuối năm – lần đầu kể từ đỉnh 2013.
Bitcoin Bước Vào Dòng Chính (2017–2021)
2017 – Đại Hưng Của Bitcoin: 2017 là cột mốc giúp Bitcoin và toàn ngành crypto bùng nổ với công chúng đại chúng. Bitcoin mở đầu năm ở mức 1.000 USD và kết thúc năm ở gần 20.000 USD – mức tăng gấp 20 lần chỉ trong 1 năm. Cơn sốt này được xuất phát từ: truyền thông, sự dễ tiếp cận (thêm nhiều sàn giao dịch, dịch vụ môi giới), và hiệu ứng FOMO khi thấy nhà đầu tư trước đó giàu lên nhanh chóng. Cơn sốt ICO bùng nổ, hàng ngàn dự án ra đời trên Ethereum hoặc các blockchain khác. Sự thống trị (dominance) của Bitcoin có lúc bị suy giảm khi các coin như Ether, Litecoin… cũng tăng mạnh.
Giai đoạn này cũng có nhiều tranh cãi kỹ thuật quanh vấn đề mở rộng mạng lưới. Tháng 8/2017, tranh luận giữa các nhóm phát triển đã tạo ra nhánh fork lớn dẫn đến sự ra đời của Bitcoin Cash (BCH) – một đồng coin mới với block size lớn hơn, cho phép xử lý nhiều giao dịch hơn. Đây là fork nổi tiếng nhất của Bitcoin, tuy vậy không làm ảnh hưởng đến giá trị Bitcoin gốc.
Đầu 2018 – Sụp Đổ Sau Đỉnh: Ngay sau đỉnh cuối 2017, giá Bitcoin lao dốc rất nhanh. Quý 1/2018, bong bóng crypto nổ: Bitcoin giảm từ gần 20.000 USD về 6.000 USD chỉ trong tháng 2 và chạm đáy quanh 3.200 USD vào tháng 12. Nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ thua lỗ nặng. Hàng trăm dự án nhỏ, đặc biệt là các ICO, “bốc hơi” giá trị hoặc phá sản. 2018 trở thành năm “thanh lọc” của thị trường. Về phía chính sách, chính phủ các nước, sau năm 2017 bị động, bắt đầu thảo luận quy định chặt chẽ hơn về tiền mã hóa. Dù giá sụt giảm, hạ tầng vẫn tiếp tục được cải thiện: các công ty đầu tư tài sản lớn như NYSE, Fidelity… bắt đầu để ý đến thị trường, các nhà phát triển tiếp tục nâng cấp mạng lưới (ví dụ như Lightning Network nhằm tăng tốc giao dịch và giảm phí, bắt đầu thử nghiệm trong năm 2018).
2019 – Dấu Hiệu Phục Hồi: Năm 2019, Bitcoin xuất hiện tín hiệu phục hồi sau “mùa đông crypto” 2018. Giá tăng dần từ 3.000 USD đầu năm lên hơn 10.000 USD giữa năm. Dù chưa chạm lại đỉnh cũ nhưng tín hiệu tích cực rõ ràng. Một phần nhờ sự chú ý từ các tổ chức lớn khi nhiều tập đoàn công nghệ, tài chính nghiên cứu phát hành tiền kỹ thuật số riêng. Ngoài ra, các yếu tố nội lực như lượng người dùng, hash rate (sức mạnh tính toán) của mạng Bitcoin vẫn tiếp tục tăng – chỉ dấu cho thấy mạng lưới vẫn phát triển vững chắc dù giá biến động.
Bitcoin Hash Rate (nguồn)
2020–2021 – Đỉnh Cao Mới & Nhà Đầu Tư Tổ Chức Tham Gia: Bitcoin bước vào giai đoạn mới từ 2020–2021, dưới tác động đại dịch COVID-19 khiến bất ổn kinh tế và các gói kích thích tài chính khổng lồ. Khi thị trường toàn cầu hoảng loạn, giá Bitcoin tụt mạnh từ ~8.000 USD xuống 3.800 USD tháng 3/2020, nhưng sau đó dòng tiền lớn đổ vào với quan điểm Bitcoin là nơi trú ẩn lạm phát.
Một bước ngoặt năm 2020 là dòng vốn tổ chức và doanh nghiệp lớn tham gia thị trường. MicroStrategy là công ty đại chúng đầu tiên mua Bitcoin làm tài sản dự trữ, tích lũy hơn 100.000 BTC; sau đó là Square, Tesla…, qua đó củng cố uy tín cho Bitcoin. Tháng 5/2020, Bitcoin halving lần ba, giảm phần thưởng về 6,25 BTC/khối, tăng tính khan hiếm. Kết năm 2020, giá vượt đỉnh cũ, lên khoảng 29.000 USD và đạt đỉnh 64.000 USD tháng 4/2021, chủ yếu nhờ dòng tiền tổ chức và truyền thông đại chúng.
Tháng 9/2021, El Salvador trở thành quốc gia đầu tiên công nhận Bitcoin là tiền pháp định. Thị trường gặp sóng gió giữa năm do các lo ngại về năng lượng từ Elon Musk và Trung Quốc mạnh tay cấm đào, khiến giá rơi về quanh 30.000 USD. Sự kiên cường của mạng lưới được khẳng định khi các thợ đào di chuyển khắp thế giới.
Đến cuối 2021, Bitcoin phục hồi, lập đỉnh mới gần 69.000 USD tháng 11. Mô hình “vàng số” ngày càng được chú ý, phản ánh vai trò lưu trữ giá trị dài hạn của Bitcoin.
Chu Kỳ Thị Trường và Sự Trưởng Thành (2022–2025)
2022 – Một Năm Khó Khăn Cho Crypto: Sau đỉnh cao 2021, Bitcoin lại bước vào chu kỳ downtrend. Bối cảnh vĩ mô đảo chiều – lạm phát tăng cao, Fed tăng lãi suất mạnh tác động nặng lên tài sản đầu cơ như cổ phiếu công nghệ, crypto. Giá Bitcoin giảm từ 47.000 USD đầu năm xuống còn khoảng 16.000 USD cuối năm. Chuỗi sự kiện trong ngành cũng góp phần khiến thị trường lao dốc: giữa năm là sự sụp đổ của một dự án lớn, hàng loạt công ty crypto vỡ nợ, tiếp đó là vụ sàn giao dịch FTX sụp đổ năm 2022, thổi bay hàng tỷ USD tài sản người dùng và làm mất niềm tin. Dù những biến cố này không bắt nguồn từ nhược điểm của Bitcoin, nhưng tác động tiêu cực lớn lên tâm lý thị trường, nhắc nhở nhà đầu tư rằng ngành crypto còn nhiều rủi ro và chưa được quản lý chặt chẽ.
Bất chấp giá giảm và loạt tin xấu, mạng lưới Bitcoin vẫn hoạt động ổn định năm 2022 và phát triển tiếp tục. Đáng chú ý là Lightning Network tăng trưởng mạnh, ngày càng nhiều người đầu tư dài hạn dù giới đầu cơ rút lui. Đến cuối 2022, khoảng 19 triệu trong tổng số tối đa 21 triệu Bitcoin đã được đào, tiến gần hơn đến giới hạn cung.
2023 – Phục Hồi & Tích Lũy Đà Tăng: Bitcoin thể hiện sức bật trở lại trong năm 2023. Bất chấp các ngân hàng chuyên về crypto như Silvergate, Signature Bank gặp biến cố hoặc rút lui khỏi lĩnh vực, giá Bitcoin dần phục hồi, lên lại vùng 30.000 USD giữa năm, gấp đôi so với đáy. Lý do lạc quan đến từ việc định chế tài chính truyền thống thể hiện sự quan tâm mới. Giữa năm 2023, BlackRock – quỹ lớn nhất thế giới – nộp đơn xin cấp phép quỹ ETF Bitcoin giao ngay tại Mỹ, tạo làn sóng hồ sơ tương tự ở các tổ chức khác. Dù đến cuối 2023, ETF Bitcoin spot chưa được chấp thuận, khả năng được phê duyệt ngày càng tăng, mở đường cho dòng vốn lớn của nhà đầu tư truyền thống.
Về công nghệ, năm 2023 chứng kiến “làn sóng Ordinals” (Bitcoin NFTs), cho phép chèn dữ liệu như hình ảnh, văn bản trực tiếp lên blockchain Bitcoin. Dù chỉ tăng phí và tải mạng tức thời, xu hướng này cho thấy sự sáng tạo mới vẫn có thể xuất hiện sau 14 năm. Xuyên suốt 2023, câu chuyện về Bitcoin như “tài sản lưu trữ giá trị dài hạn” càng vững chắc hơn, trái ngược rõ rệt với khó khăn mà nhiều dự án crypto thế hệ mới gặp phải. Đến cuối 2023, thị trường chuẩn bị bước vào chu kỳ mới với kỳ vọng halving vào 2024 là chất xúc tác tiếp theo.
Chu kỳ halving của Bitcoin (nguồn)
2024 và Xa Hơn – Tiếp Tục Phát Triển: Tháng 4/2024, Bitcoin bước vào kỳ halving thứ tư, block reward giảm còn 3,125 BTC. Cũng như các kỳ trước, sự kiện này thu hút sự chú ý lớn vì đánh dấu nguồn cung mới giảm dần. Lịch sử thị trường cho thấy các bull run lớn nhất từng diễn ra sau các lần halving, nhiều người kỳ vọng 2024–2025 sẽ tiếp nối chu kỳ này. Đến giữa 2024, Bitcoin tiếp tục nhận nhiều sự chú ý tích cực – nhiều báo cáo cho rằng mạng Bitcoin đã xử lý hơn 1 tỷ giao dịch kể từ khi ra đời, minh chứng cho sự tăng trưởng sử dụng. Các quốc gia cũng bàn luận nhiều hơn về việc tích hợp Bitcoin vào kinh tế - dù là về quy định hay tiến tới công nhận hợp pháp như El Salvador.
Đến tháng 8/2025, hành trình của Bitcoin đã kéo dài hơn 16 năm. Từ block đầu tiên năm 2009, blockchain đã ghi nhận gần 1 triệu block, nhiều triệu người dùng toàn cầu. Giá và các chu kỳ thị trường của Bitcoin vẫn rất biến động, nhưng mỗi chu kỳ đều tạo ra đáy cao và độ thâm nhập lớn hơn tiền lệ. Sức bền qua các chu kỳ boom-bust đã củng cố cộng đồng người dùng, phát triển. Hơn bao giờ hết, Bitcoin đã lột xác từ một thử nghiệm cypherpunk trở thành loại tài sản hàng đầu, được so sánh ngang với vàng như cách phòng hộ lưu trữ giá trị.
Tương Lai Phía Trước: Lịch sử của Bitcoin vẫn đang tiếp tục được viết nên. Những cột mốc đáng nhớ – từ câu hỏi ai là người sáng lập tới việc được công nhận hợp pháp ở quốc gia – đều cho ta cái nhìn quý giá về hành trình phát triển này. Phía trước sẽ còn không ít thách thức: về quy định, mở rộng mạng lưới, bảo mật…, nhưng hiểu được lịch sử sẽ giúp định hình viễn cảnh cho tương lai. Từ genesis block đơn sơ đến tầm ảnh hưởng toàn cầu, Bitcoin ngày nay là công nghệ tiên phong tiếp tục định hướng tương lai của tiền tệ số và niềm tin phi tập trung.
