- Tezos, yavaş işlem süreleri ve yüksek işlem maliyetlerinin mevcut zorluklarını çözmek için Ethereum ve diğer Katman-1 blok zincirleriyle rekabet eden açık kaynaklı bir blok zinciridir.
- Kriptoda her zaman değişiklikler meydana gelir ve bu nedenle ciddi anlaşmazlıklarla karşılaşılması durumunda blok zincirleri genellikle bir hard fork’a başvurur, yani topluluk iki ayrı blok zincirine bölünür.
- Tezos, kendi kendine gelişen bir yönetişim modeli kullanması bakımından benzersizdir; bu, blok zincirinin zaman içinde değişebileceği ve gelişebileceği anlamına gelir. Ağ bunu, tez veya tezzies (XTZ) adı verilen yerel coin sahiplerinin tüm sistem yükseltmeleri ve değişiklikleri için oy kullanmasına izin vererek başarır.
Tezos Nedir?
Tezos, piyasadaki yavaş işlem süreleri ve yüksek işlem maliyetleri gibi mevcut sınırlamaları çözmek için Ethereum ve diğer önde gelen diğer blok zincirleriyle rekabet eden açık kaynaklı bir Katman 1 blok zinciri ağıdır.
Fakat, onu diğerlerinden farklı kılan şey Tezos’un diğer birçok blok zincirinin kullandığı hard fork yönetişim modelinin aksine (Mesela Bitcoin ve Ethereum ağlarının hard fork’ları Bitcoin Cash ve Ethereum Classic), kendi kendine gelişen bir yönetişim modeli aracılığıyla tartışmalı anlaşmazlıkları çözmeyi amaçlamasıdır. Hard fork’lar, blok zincirinin zaman içinde oluşturduğu ağ etkilerini bozması, pahalı olması, topluluğu bölmesi ve paydaş teşviklerini değiştirmesi nedeniyle verimsiz olabilir.
Tezos Kripto Geçmişi
Tezos’ta, tez veya tezzies (XTZ) adı verilen, ağın yerel coinine sahip olanlar tüm sistem yükseltmeleri ve değişiklikleri için oy kullanabilir. Ağ üzerinde herkes güvence olarak XTZ coin yatırarak doğrulayıcı olabilir ve ağın işlemesine katkıda bulunabilir.
Temmuz 2017’de düzenlenen yüksek profilli Tezos ICO’sunda, XTZ coinin piyasaya sürülen ilk kısmının %80’ini alan çok sayıda katılımcıdan 65.681 BTC ve 361.122 ETH (o zamanki değeriyle 232 milyon dolar) toplandı; bu ICO o zamana kadar yapılmış en büyük ICO idi. Diğer %20 ise, Tezos Vakfı ve Tezos’un kurucu ortakları tarafından kurulan Dynamic Ledger Solutions arasında eşit şekilde bölüştürüldü.
Tezos’un yerel kripto para birimi XTZ coin, şu anda 3,26 milyar dolarlık bir piyasa değeri ve 756,2 milyon coinlik dolaşımdaki arzı ile 3,72 dolardan işlem görüyor.
Tezos Blok Zinciri Nasıl İşler?
Liquid PoS Fikir Birliği
Tezos, herhangi bir kullanıcının kendi Tezos coininin küçük bir kısmını bir kenara koyarak (veya “stake ederek”) doğrulayıcı olmasına izin veren bir hisse ispatı (PoS) sistemi aracılığıyla çalışır. Ancak Tezos, stake edenlerin stakelerini istedikleri zaman kaldırabilecekleri, Liquid Proof-of-Stake (LPoS) adı verilen kendi hisse ispatı (PoS) sürümünü kullanır. Tezos’ta stake yapanlara “bakers” da denir. Tezos blok zinciri, maksimum 80.000 baker’a kadar destekler.
Bu nedenle Tezos, haklı olarak çoğu PoS platformundan daha kapsayıcı olduğunu iddia ediyor. Tezos, bu yazı kaleme alındığı sırada platformda stake edilen yaklaşık 2,7 milyar dolar değerindeki XTZ ile stake yapan kullanıcılar arasında oldukça popülerdir ve staking platformları listesinde 7. sırada yer almaktadır.
Giriş için gereksinimin düşük oluşu ve aktif baker üst limitinin yüksek oluşu, nispeten çeşitli ve dinamik bir doğrulayıcı gurubu sağlar. Bu gönüllü yetkilendirme süreci, yetkilendirmenin doğrulayıcıları seçmek için bir gereklilik olduğu ve bir sistemin düzgün bir şekilde merkeziyetsiz kalması için gerekli olduğu normal PoS’den farklıdır.
Baker’lar
Baker olmak için minimum gereksinim olarak, öncelikle 10.000 XTZ coin stake etmeniz gerekmektedir. Yönetişime katılmak isteyen ancak bir baker olmak istemeyen XTZ sahipleri, hisselerini baker olmak için gereken 10.000 XTZ’yi tamamlama amacıyla kullanabilecek birine devredebilir. Fakat yetki verenin, yetkilendirmeye katılmak için XTZ’sinin velayetinden vazgeçmesi gerekmez.
Yönetişime katılmak isteyen ancak bir baker olmak istemeyen XTZ sahipleri, hisselerini baker olmak için gereken 10.000 XTZ’yi tamamlama amacıyla kullanabilecek birine devredebilir. Yetki verenin, yetkilendirmeye katılmak için XTZ’sinin velayetinden vazgeçmesi gerekmez. Bu noktada, bir baker’a hissesini kullanmaya izin veren XTZ sahiplerinin oy haklarını da aynı baker’a devrettiğini hatırlatmak isteriz.
Zincir Üstü Yönetişim
Blok zinciri yönetişimi karmaşık ve hararetle tartışılan bir konudur. Bir blok zinciri işletiminin operasyonel yönü üzerinde genel olarak fikir birliğine varılsa da, ağı yükseltme ve ana yazılımda değişiklik uygulama süreci genellikle zincir dışı gerçekleştirilir.
Zincir dışı süreçler, kendi yerleşik sistemlerinin dışında gerçekleşen blok zinciri ile ilgili süreçlerdir; hepsini bağımsız olarak doğrulamayı imkansız hale getirir. Bu tür zincir dışı süreçler, bir platformun kullanıcıları tarafından takip edilemez, bu durum da genel ağ güvenliğini ve şeffaflığı azaltır ve potansiyel bir güvensizliğe yol açar.
Buna karşılık Tezos, %100 zincir üstü yönetişim kullanan birkaç platformdan biridir. Herhangi bir baker, protokol değişiklikleri için bir teklifte bulunabilir ve çoğunluğu sağlamayı başarırsa değişiklik otomatik olarak yürürlüğe konur. Bu model, sözleşme kodundaki hata miktarını azaltarak Tezos ağının güvenliğini sağlamlaştırma konusunda başarılı olmuştur. Fakat zincir üstü yönetişim, bir kararın sonucunu etkilemek için seçmenlerin grup oluşturma riskini beraberinde getirir. Bu nedenle, zincir üstü ve zincir dışı yönetişim konusundaki tartışmalar devam etmektedir.
Tezos Ne için ve Nasıl Kullanılır?
Tezos, platformunu DeFi, oyun, NFT ve diğer uygulamaları barındırmak için kullanır. Tezos Projesi web sitesine göre, şu anda Tezos’a bağlı 120’den fazla proje var. Coinbase Custody ve Swiss Sygnum bankası gibi daha yüksek profilli projelerden bazıları, kurumsal müşterilere XTZ staking hizmetleri sağlamaktadır.
Aralarında Latin Amerika’nın en büyük yatırım bankası BTG Pactual’ında bulunduğu, Tezos üzerinde menkul kıymet token arzlarını listeleyen çeşitli projeler de var. Buna ek olarak Tezos, değiştirilemez token (NFT) çıkaranlar için Ethereum blok zinciri ağına düşük maliyetli bir rakip olarak öne çıkıyor. Şirket, video oyun endüstrisinde büyük bir isim olan Ubisoft ile NFT projeleri üzerinde çalışıyor.
Tezos Cüzdanı Nedir?
Tezos cüzdanı, Tezos ağının hem Tezos coini XTZ’yi hem de piyasadaki diğer büyük coinleri depolamak için kullanılabilen kripto depolama aracıdır. Bu, çok sayıda kullanıcının Tezos cüzdanını ana kripto para cüzdanı olarak benimsemesini sağlamıştır. Trust Wallet topluluk web sitesi üzerinde Tezos cüzdanının özelliklerinin tamamını ve en son güncellemesindeki yeni özellikleri görebilirsiniz.
Tezos’un Arkasında Kim Var?
Tezos, Arthur ve Kathleen Breitman çifti tarafından kuruldu. Arthur Breitman bir bilgisayar bilimcisi ve matematikçidir, Kathleen ise finans alanında deneyime sahiptir.
Arthur Breitman, ilk Tezos teknik incelemesini L. M. Goodman takma adı altında yazdı. Kaleme aldığı incelemede Breitman, Bitcoin’in düzgün bir topluluk yönetimi biçiminden yoksun olduğunu ve katılımcıların büyük çoğunluğunun baskın kripto para biriminin gelişiminde söz sahibi olamadığını iddia etti. Aynı zamanda, Bitcoin protokolü aracılığıyla yeni token çıkarmanın mümkün olmamasını da sorunlu buldu.
İkili daha sonra Tezos kripto para birimi ve Tezos coin için kod yazma çalışmalarına başladı. Daha sonra Tezos Vakfı, startup’ı satın alarak daha önce sahip olduğu fikri mülkiyeti güvence altına aldı.
Proje, Breitman’ların tanıdıklarından biri olan Johan Gevers’i Tezos Vakfı Başkanlığı görevine atamasıyla tehlikeye girdi. İlişkiler kötüleşti ve Gevers Vakfın kontrolünü ele geçirmesinin ardından fonları ödemeyi reddetti, bu da yatırımcıların derin bir üzüntü yaşamasına neden oldu. Sonunda Gevers Tezos Vakfı’ndan ayrıldı ve proje yeniden başlayıp nihayetinde piyasaya sürülebildi.
XTZ Fiyat Geçmişi ve Analizi
Lansmanından bu yana, XTZ fiyat performansı en iyi tabirle sallantılı olmuştur. ICO fiyatı 3,90 doların biraz üzerinde olan Tezos, çok kısa bir süre içinde düştü. Bu muhtemelen, ICO’su düzenlendiği sırada Tezos ile ilgili çok fazla tartışma olmasından dolayı meydana geldi. 12 Kasım 2018’de, yani ilk piyasaya sürülmesinden dört aydan kısa bir süre sonra, XTZ coinin fiyatı tüm zamanların en düşük seviyesi olan 0.36$’daydı ve bu da Tezos’un değerinde muazzam bir düşüş demekti. Fiyat bir miktar toparlanırken, bir yıl boyunca aynı trendi izleyerek 10 Ağustos 2020’ye kadar başlangıç fiyatının üzerine çıkmadı.
Ağustos 2020’nin sonuna gelmeden, XTZ’nin fiyatı yine ICO fiyatının önemli ölçüde altına düştü. Eylül ayının sonunda 1,95 dolara kadar düşen Tezos coin tekrar toparlanmaya başladı. Fakat bu seferki düşüşler bir şirket olarak Tezos’un herhangi bir hatasından değil, kripto piyasasının bir bütün olarak yaşadığı sorunlardan dolayı oluştu.
XTZ’nin fiyatı 10 Şubat 2021’de tekrar ICO seviyesinin üzerine çıktı ve aynı ayın 13’ünde 5.32$’a ulaştı. Ancak bu sefer fiyat yükselmeye devam edecekti. 6 Mayıs 2021’e kadar Tezos coin fiyatı ICO fiyatının neredeyse iki katına ulaşarak tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 7.50 doların biraz üzerine çıktı.
Bu yükseliş devam etmese de, XTZ’nin fiyatı aslında 2022 mini kripto çöküşünün fırtınasını oldukça iyi bir şekilde atlattı. Fiyatı şu anda ICO seviyesinin hemen altında, 3.67 dolar civarında. Tezos ve XTZ coin burada kalması muhtemel, gelişen dijital para birimleri grubuna kendilerini öyle ya da böyle dahil etmiş görünüyor.
XTZ’nin piyasaya sürülmesinden bu yanaki fiyat performansı (Kaynak: Coinmarketcap)
Tezos ve XTZ’nin Geleceği Nasıl?
Tüm kripto para endüstrisinin geleceği şu anda biraz belirsiz ve bu durum diğer altcoinler için geçerli olduğu kadar XTZ için de geçerli. Platform, finansmanının makul bir miktarını geliştirmeye ayırmalı ve optimize etmeye devam etmelidir. Bunu yapabilirse, yaşadığı zor zamanlardan çıkamaması ve birçok kişinin kripto piyasasında gelecekte oluşacağını tahmin ettiği kripto benimsenmesi artışından yararlanması için hiçbir neden yok.
Tezos’u nereden satın alabilir ve depolayabilirsiniz?
Tezos, Phemex gibi çoğu büyük kripto para borsasında mevcuttur.
XTZ depolayabileceğiniz çeşitli cüzdanlar arasında, Trezor ve Ledger gibi donanım cüzdanları, TezBox ve Atomic gibi mobil cüzdanlar ve Tezos.blue gibi masaüstü cüzdanları bulunmaktadır.
Sonuç
Tezos, oldukça inişli ve çıkışlı bir geçmişe sahip olsa da, rekabete kıyasla nispeten üst sıralarda yer almaya devam ediyor. Şu anda onu bekleyen en büyük zorluk, tıpkı staking kullanıcılarının dikkatini çektiği gibi merkeziyetsiz uygulama (DApp) geliştiricileri ve kullanıcıları arasında da popülerlik kazanmasıdır. Bu zorluğun üstesinden gelebilirse, geleceğin blok zinciri ekosisteminde sağlam bir konuma sahip olması muhtemeldir.
Register to get $180 Welcome Bonus!
