Non-Fungible Token – NFT Nedir: NFT’lere Giriş

NFT’ler veya non-fungible tokenlar, blockchain’de bulunan ve sahibi sadece tek bir kişi olan kripto tokenlardır. NFT’ler; resimler, videolar, müzik, oyun uzantıları, alan adları ve bunların ötesindeki diğer şeyler olabilmekte ve gayrimenkul gibi fiziki varlıkları bile temsil edebilmektedir.

NFT endüstrisi şu ana kadar 20 milyar $’ın üzerinde işlem hacmine ulaşmıştır. NFT’lerin çoğunluğu Ethereum (ETH) blockchaini üzerinde oluşturulmuştur, ancak diğer blockchainler de NFT’leri desteklemektedir. NFT’ler, MetaMask gibi merkeziyetsiz cüzdanlarda saklanmakta ve OpenSea gibi merkeziyetsiz  NFT marketplace’lerde (pazaryerlerinde) satılmaktadır.

OpenSea NFT marketplace’de (pazaryerinde) satılan NFT’ler

NFT’ler, 10,000 resimden oluşan ünlü “CryptoPunks” gibi koleksiyonlar halinde de satılabilmektedir. Bir kullanıcı her ne kadar koleksiyondaki birden çok resme sahip olabilse de, token non-fungible olduğundan, aynı resme iki cüzdanda sahip olamaz. NFT satıldığında, token yeni cüzdana transfer edilir ve yeni sahibi token üzerinde tam mülkiyete sahip olur.

Özellikle son yıllarda NFT endüstrisi aktif hale gelmiştir ve NFT işlemleri Ağustos 2021’de günlük hacim olarak 300 milyon $’ı aşmıştır. Birçok NFT imajı açık artırmalarda milyon dolarlara satılmıştır. Edward Snowden’ın “Stay Free” NFT’si 6 milyon $’a satılmıştır. “Bored Ape Yacht Club” gibi daha saçma goril avatarı NFT’leri ise 5 milyon $ ve daha fazlasına satılmıştır.

NFT’ler Nasıl Başladı

NFT hareketi Ethereum’da ERC-721 token standardı ile başlamıştır. Ethereum ekibi, dijital sanat, videolar, müzik veya fiziki varlıklar gibi varlıklar üzerinde tam mülkiyeti yansıtabilen yeni türde bir kripto tokena ihtiyaç olduğuna karar vermiştir.

Bunu gerçekleştirebilmenin tek yolu maksimum arzı bir token olan bir kripto token türü yaratmaktı. NFT’ler, basılmak (mint) ve yerel blockchain üzerinde tokenların transferi için akıllı sözleşmelere ihtiyaç duyduklarından, Bitcoin (BTC) tarafından desteklenmezler.

Ethereum, resimler gibi NFT varlıklarını blockchaini üzerinde saklamamaktadır. Sadece NFT’nin seri numarasını saklar ve resmin kendisi başka bir yerde sunulur. Resim gibi NFT varlıkların çoğunluğu uçtan-uca çalışan bir merkezi sunucu olmayan merkeziyetsiz dosya-paylaşım sistemi Interplanetary Filing System’da (IPFS) sunulur.

Kişi bir NFT aldığında, blockchain, mülkiyet transferini (Etherscan gibi bir Ethereum block explorerda) kaydeder ve IPFS’teki bağlantı yoluyla resme erişim sağlar.

NFT’ler telife sahip ürünler değildir ve sahipleri NFT’yi satın aldıklarında fikri mülkiyet haklarını da satın almış olmazlar. Gerçek dünyada Picasso resmi alan bir koleksiyoncu, o Picasso resmiyle gelen haklara da sahip olmaktadır. NFT piyasasında, üçüncü bir taraf başka bir kişinin 1 milyon $ ödediği resmi hala indirebilmektedir ve bunu paylaşması halinde NFT sahibi kendisine dava açamaz. Ancak bu üçüncü kişinin OpenSea gibi bir pazaryerinde resmi satma hakkı da yoktur, çünkü anti-dolandırıcılık mekanizması NFT’nin gerçek sahibi olmadığını tespit edecektir.

En Popüler 4 NFT Türü

NFT’ler, dünyadaki her dijital veya fiziki varlık için blockchain mülkiyet sertifikası işlevi görebilmektedir ve varlık üzerinde münhasır mülkiyet hakkı sağlamaktadır. NFT’ler her ne kadar genellikle pikselleştirilmiş sanat resimleriyle ilişkilendirilse de, NFT endüstrisi yavaş yavaş fiziki gerçek-dünya varlıklarını da kapsamaya başlamıştır.

Aşağıdakiler, şu anda en sık işlem gören NFT’lerdir:

• Resimler: Dijital sanat, çizimler, fotoğrafçılık ve diğer resimler en popüler NFT’lerdir. Herhangi bir kişi bir resmi NFT olarak satabilmekte veya binlerce resimden oluşan büyük bir koleksiyon yapabilmektedir. Bored Ape Yacht Club gibi koleksiyonlar, gerçek bir yat kulübüne üyelik gibi ayrıcalıklar da verebilmektedir. Popüler koleksiyonlardaki bir resme sahip olmanın taban fiyatı 100,000$’ı geçebilmektedir. En yüksek fiyata satılan NFT, “Pak” adında bir sanatçı tarafından oluşturulan “The Merge” isimli resimdi. Bu NFT açık artırmada 92 milyon $’a satıcı bulmuştur.
• Müzik: Popüler müzik sanatçıları single’larını ve albümlerini satmak için NFT teknolojisinden faydalanmakta ve bunları normal bir açık artırmada satacaklarından daha yüksek miktarlara satabilmektedirler.
• Oyun varlıkları: NFT coinleri, güçler sunan kartlar veya sanal gayrimenkul ve arsalar gibi oyun varlıklarını temsil etmek için kullanılmaktadır. Decentraland (MANA) gibi NFT oyunları 2 milyon $’a satılan NFT arazi satışları gerçekleştirmiştir.
• Alan adları: .ETH domainleri gibi merkeziyetsiz domainler Ethereum Name Service’e (ENS) kaydettirilebilmekte ve NFT olarak satılabilmektedir. Kullanıcılar, Brave’i kullanarak bunların üzerine gerçek internet siteleri kurabilirler. Bir çok marka ve influencer, Twitter ve sosyal ağlarda .ETH domainlerini kullanmaktadır. MetaVerse.eth gibi değerli alan adları 1 milyon $’ın üzerinde teklifler almıştır. ENS domainleri üzerinde desteklenen emoji karakterleri bile NFT olarak satılabilmektedir.

İşlem hacminin büyük çoğunluğu NFT resimleri tarafından yaratılmaktadır. İlk 10 NFT koleksiyonu günlük işlem hacminin %90’ından fazlasını oluşturmaktadır. Birinci sıradaki koleksiyon sıklıkla haftada 5,000-10,000 ETH işlem hacmine ulaşmaktadır.

Fungible vs. Non-Fungible: Farkları nedir?

Fungible tokenlar başka bir fungible tokenla yer değiştirebilirken, non-fungible tokenlar birbirlerinin yerine geçemez – yani tekdirler. Kriptoda fungible tokenlar sınırsız arza sahipken, non-fungible tokenların hepsi sadece tek arza sahiptir.

Fungible tokenlar Ethereum’da ERC-20 standardına aitken, non-fungible tokenlar ERC-721 standardına aittirler. Etherscan gibi block explorerlar ERC-20 ile ERC-721 tokenlarını kolayca ayırt edebilmektedir.

ERC-20 ile ERC-721 tokenları arasındaki fark

Kullanıcılar ERC-20 ve ERC-721 tokenlarına aynı cüzdanda sahip olabilirler. Sistem bunları iki kategoriye ayırır ve hangisine ait olduklarını otomatik olarak tespit eder. NFT’ler, farklarına rağmen hala kripto tokenlardır. Bir NFT coini, Shiba Inu (SHIB) veya Tether (USDT) tokenlarının saklandığı gibi MetaMask cüzdanda saklanabilmektedir.

Hem non-fungible hem de fungible tokenlar basım (mint) ve transfer için gaz ücretleri harcarlar. NFT basarken (minting) ve NFT alıp satarken oluşan gaz ücretlerini ödemek için ETH’e ihtiyacınız olacaktır — tıpkı Uniswap (UNI) gibi bir borsada ERC-20 coin takası yaparken ETH’e ihtiyaç duyduğunuz gibi.

Tokenizasyon ve NFT’ler

Tokenizasyon, varlıkları, kripto tokenlara dönüştürme sürecidir. NFT’lerin başlangıçtaki amacı gerçek dünyadaki varlıkların blockchainde tokenlaştırılmasıydı. Günümüzde Tesla ve Apple gibi şirketlerin gerçek hisse fiyatlarına sabitlenmiş tokenize edilmiş hisseleri bulunmaktadır.

NFT tokenizasyonu, gerçek dünyadaki bir fiziki varlığın münhasır mülkiyetini doğrulamak için kullanılabilmektedir. Şubat 2022’de Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk NFT ev satışı satışı gerçekleşmiştir. Ev, NFT olarak 650,000$ değerinde Ether’e satılmıştır.

Şu anda fiziki varlık sahiplerinin varlıklarını NFT olarak satmasına olanak veren bu mulkiyetin hukuk sistemince korunmasını sağlayan bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. NFT piyasasının gelecekte daha da büyümesi halinde, NFT’ler sadece dijital varlıkların değil, fiziki varlıkların hukuki mülkiyetini doğrulamak için de kullanılabilecektir.

NFT Pazaryerleri, Koleksiyonlar ve Piyasa Değeri

NFT endüstrisi 2021’de 20 milyar $’ın üzerinde işlem hacmine ulaşmıştır. NFT işlem aktivitelerinin %90’dan fazlası OpenSea NFT marketplace’de (pazaryerinde) gerçekleşmiştir. Merkeziyetsiz finans analitikleri takipçisi DeFi Llama’ya göre NFT işlemleri 2021 yazında yükselmeye başlamıştır:

NFT piyasası bir bütün olarak 20 milyar $’ın üzerinde işlem hacmine ulaşmıştır.

NFT’lerdeki en yüksek işlem hacmi, piyasada 340 milyon $ değerinde NFT işleminin yapıldığı Ağustos ayında gerçekleşmiştir. Piyasa hala erken geliştirme aşamasında olduğundan işlem hacmi büyük oranda kripto piyasasına bağlı olarak dalgalanabilmektedir. NFT işlemleri tek bir günde %40 kadar düşebilirken, aynı hızla da artabilmektedir.

En çok işlem gören NFT koleksiyonları nelerdir?

Toplam hacme göre en çok işlem gören NFT koleksiyonları aşağıdaki gibidir:

Birinci sıradaki NFT depolama cüzdanı is MetaMask’tir — tüm NFT işlemi internet sitelerinde kabul edilmektedir. OpenSea’nin yanında yeni oluşan NFT pazaryerleri arasında Rarible, Foundation NFT, Looks Rare, X2Y2, NFTB, Solanart, ve diğerleri bulunmaktadır.

En fazla satılık öğeye sahip koleksiyon Ethereum Name Service’tir. Şu anda 600,000’in üzerinde ENS domaini OpenSea’da satılmaktadır. Bu domainler, “0x2xw2G5c25w1d4C” gibi sıradan bir MetaMask adresini “Jack.eth” gibi kapsamlı bir isme değiştirmek için kullanılabilmekte ve kullanıcılara Metaverse’te daha merkeziyetsiz bir kimlik vermektedir.

NFT’ler Nasıl Basılır (Mint Edilir)

NFT yaratma sürecine “basım (minting)“ denir. Basım (minting) yeni tokenlar yaratmanın blockchain terimidir. Piyasaya her yeni kripto para girdiğinde, başlangıçtaki tokenlar bir kod parçası kullanılarak basılır.

OpenSea NFT marketplace’de (pazaryerinde) yeni NFT basımı (minting)

OpenSea gibi pazaryerleri kolay basıma olanak verir. Bir NFT basmak için önce varlığınızı hazırlamanız gerekmektedir — bir resim, video, 3D model, şarkı, alan adı veya herhangi bir başka dijital varlık. NFT, OpenSea’deki otomatikleştirilmiş sistem kullanılarak basılabilir. Süreç şu şekildedir:

• MetaMask’i kurun. MetaMask, NFT’leri ve diğer kripto varlıkları saklayan bir Chrome uzantısıdır.
• Ethereum yatırın. Nasıl Ethereum alacağınızı öğrenmek için Phemex’te “Kripto Al” sayfasını ziyaret edin. Cüzdanınızı başlatmak ve NFT’nizi basmak için en az 200-300$ değerinde Ethereum’a ihtiyacınız olacaktır. Bu, Ethereum ağı ve OpenSea NFT marketplace’teki (pazaryerindeki) gaz ücretlerini de kapsamaktadır.
• Cüzdanınızı Bağlayın. OpenSea.io’ya gidin ve sağ üstteki “Connect Wallet”a basın. MetaMask penceresi açılacak ve internet sitesine bağlanmak için izin isteyecektir.
• Medya Yükleyin. Sağ üstteki “Oluştur” tuşuna basın ve medyanızı yükleyin. Resim, ses, 3D model veya başka bir dijital varlığa ihtiyacınız olacaktır. Bu, doğrudan bilgisayarınızdan yüklenecektir.
• NFT basın. Bir MetaMask bildirimi açılarak cüzdanınızı başlatmayı soracaktır. Bu, gaz ücretlerine bağlı olarak 100-300$ arasında tutabilmektedir. Başlangıç ücreti, işleminize başladığınızda ödenecektir. Sonrasında NFT basmak ve satışa koymak için ikinci bir işlem daha yapmanız gerekecektir. Listeleme gaz ücreti 10 ila 20$ arasında değişmektedir.

Aynı basım süreci diğer NFT pazaryerlerinde de kullanılmaktadır. Daha düşük ücretlerle NFT basmak için OpenSea tarafından desteklenen ve Ethereum mainnetinden çok daha ucuz olan Polygon (MATIC) gibi alternatif layer-2 zincirleri düşünebilirsiniz. Ancak en popüler koleksiyonların Ethereum mainnetinde sunulduğunu not etmenizde fayda olacaktır.

NFT’lere Nasıl Yatırım Yapılır?

NFT’lere yatırım yapmaya başlamak için önceki bölümde gösterildiği üzere bir cüzdan kurmanız ve buna Ether yatırmanız gerekir. Cüzdanınızı OpenSea’de aktive ettikten sonra NFT’lere yatırım yapmaya ve bunları alıp satarak kar elde etmeye başlayabilirsiniz (ör değerleri arttığında satarak).

Yatırım yapmaya başlamak için OpenSea ana sayfasındaki “Stats” bölümüne gidin. Burada, NFT marketplace’de (pazaryerinde) son haftada en çok işlem gören NFT koleksiyonları gösterilmektedir. Hacim tüm bölüm için toplam ETH işlem miktarını gösterir ve “Taban” fiyatı, koleksiyondaki en düşük fiyatlı NFT’yi gösterir. 1 ETH’lik bir bütçeye sahipseniz, taban fiyatı 1 ETH’in altında olan bir koleksiyon seçmeniz daha uygun olacaktır.

Örnek göstermek için bu haftanın en çok işlem gören koleksiyonu olan “CryptoBrokers”ı seçtik. CryptoBroker’ın satılık NFT’lerine erişmek için koleksiyon adına tıklayın:

OpenSea’deki CryptoBrokers NFT koleksiyonu

Pro ipucu: Hızlıca bir NFT satın almak istiyorsanız, “Ending Soon”  seçeneğini seçmek üzere sınıflandırma seçeneğini kullanın. Bu, bitmek üzere olan açık artırmaları gösterecektir ve bitmeden hemen önce bunlara teklif verebilirsiniz. Tekli bir NFT’ye ödenen fiyatları görmek için “Recently Sold”a tıklayın.

Koleksiyondaki herhangi bir NFT’ye tıklayarak bu NFT’nin profilini görebilirsiniz. Örnek olarak, aşağıdaki NFT’nin satışı 2 dakika içinde bitecektir:

CryptoBrokers koleksiyonuna ait bir NFT’nin açık artırması

Bu NFT’yi satın almak istememiz halinde “Buy now”a tıklayabiliriz. Böylelikle işlemi onaylamamızı isteyen bir MetaMask penceresi açılacaktır. Nihai fiyata 10-20$ ekstra gaz ücreti eklenecek ve satıştan OpenSea %2.5 komisyon alacaktır. NFT, yeni sahibine otomatik olarak transfer edilir.

Sonuç

NFT marketplace’i (pazaryerini) dolaştığınız ve koleksiyonlardaki fiyat hareketlerini (en yüksek teklifler, son satışlar, vs.) analiz ettiğiniz takdirde NFT piyasasını anlamak kolaydır. En iyi koleksiyonların birçoğu fiyat hareketlerini takip etmeye yardımcı olmak için kendi topluluklarına ve Twitter botlarına sahiptir.

NFT’ler de zaman için değer kazanabildiğinden ve taban fiyatlara dramatik artışlar yaşayabildiğinden, NFT’lere yatırım yapmak normal kripto paralara yatırımdan pek farklı değildir. Kripto coinleri anında satabilirken, NFT’lerin satılması için daha fazla beklemeniz gerekebilmesi NFT traderı olmanın temel riskidir.

Bir şey kesindir — endüstrinin hala büyüme aşamasında olduğu ve fiziki varlıkların yeni yeni NFT olarak satılmaya başladığı göz önünde bulundurulduğunda, endüstrinin gelecek yıllardaki gelişimi kesinlikle ilginç olacaktır.