IoTeX Nedir: IoT için Gizlilik Odaklı Blockchain

2017’de faaliyete geçen IoTeX (IOTX), Internet of Things (IoT – Şeylerin İnterneti) sektörüne odaklanan özel ve ölçeklendirilebilir merkeziyetsiz bir blockchain platformudur. IOTX coin, 10 milyar maks arzı ve 1.24 milyar $’lık toplam piyasa değeriyle token başına 0.13$’dan işlem görmektedir.

IoTeX Nedir?

Mevcut IoT teknolojisi birlikte işlerlik, gizlilik ve güvenlik eksikliği nedeniyle sınırlıdır. IoTeX, IoT’un kabul görmesi sırasında çıkabilecek gizlilik ve ölçeklendirilebilirlik sorunlarını çözmeyi ve dijital ve gerçek dünya arasında bir köprü işlevi görmeyi hedefleyen merkeziyetsiz bir blockchaindir. IoTeX, kullanıcıların çeşitli cihazlara, merkeziyetsiz uygulamalara (DApp’ler) ve farklı hizmetlere erişmesini sağlamaktadır. Bazı mevcut entegrasyonlar arasında Pebbles (akıllı saat cihazı), Cyclone (DApp) ve ioPay (ödeme hizmeti) bulunmaktadır. Aynı zamanda IoTeX’in blok altyapısı Ethereum (ETH) ve HECO blockchainiyle uyumlu olacak şekilde tasarlanmıştır.

IoTeX’in, insanların ve işletmelerin kendi verilerine tam kontrol sağladığı Güvenilir Şeylerin İnterneti vizyonu vardır. Böylelikle iki taraf arasındaki etkileşim garanti edilmiş güven ve gizliliğe sahip olacaktır. Dahası IoTeX, kullanıcılarının cihazlarıyla değer yakalamalarını sağlamaktadır. Bu şekilde, merkezi kuruluşlar kullanıcı verileri üzerinde daha az güce sahip olacaklardır.

IoTeX blockchaini gizliliği korumak üzere sadece hafif mimariye ve küçük-ölçekli uygulamalara dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Hafif tasarım blockchainin mümkün olan en az enerjiyi, depolamayı ve işletim gücünü kullanmasını sağlamaktadır. Örnek olarak, projenin adres sistemi işlemler sırasında tüm ağı taramamaktadır. İlave olarak IoTeX, kullanıcıların gizliliğini ve işlem güvenliğini korumak için ağını ring signature (halka imza) gibi mekanizmalarla güvenlik altına almaktadır.

IoTeX kullanıcıları; insanlar, makineler ve cihazlardan oluşmaktadır. IoTeX insanlar ile makineler arasında serbest etkileşimi sağlayan bir ekosisteme sahiptir. IoTeX’in sunduğu tüm özelliklere erişmek için her kullanıcının bir merkeziyetsiz kimliğe (DID) ihtiyacı vardır. Kullanıcıların işlem doğrulama sürecinde gereken işlem kapasitesini elde etmek için tokenlarla ödeme yapması (Ethereum’daki gas gibi) gerekmektedir. Bu yüzden, kullanıcıların ödemeler ve veri transferleri için cüzdanlara ihtiyacı olmaktadır.

IoTeX Nasıl Çalışır?

IoTeX, pahalı olmayan ve hızlı çapraz-blockchain iletişimini etkinleştiren değiştirilmiş delege edilen PoS konsensüsünü (DPoS) benimsemektedir. Ağdaki onaylayıcılar (yetki vericiler) stake edenlerin oylarıyla seçilmektedir. Onaylayıcılar geçerli bloklar oluşturduklarında oy verenler de (stake edenler) teşvik edilmektedir. İlave olarak yetki vericiler dünyanın her yerinden gelmekte ve IoTeX’in milyonlarca işlem gerçekleştirmesine yardım etmektedirler. Aynı zamanda DPoS protokolü blockchain merkeziyetsizliğini ve ölçeklendirilebilirliğini iyileştirmek için Practical Byzantine Fault Tolerance (PBFT) ve Verifiable Random Functions (VRF) gibi mekanizmalarla entegredir. IoTeX bu benzersiz konsensüs protokolüne Randomized Delegated Proof of Stake (Roll-DPoS) adını vermiştir.

IoTeX konsensüs protokolü aynı zamanda ölçeklendirilebilirliği geliştirmek için birden çok yan zincirden faydalanmaktadır. IoT geniş yelpazede birçok uygulamayı içerdiğinden, tek bir blockchain farklı uygulama ihtiyaçlarını yerine getiremez ve bunun sonucunda ağ aşırı yüklenir. Bu nedenle gerektiğinde uygulamalarla etkileşime girecek ve ana zincirdeki yükü azaltacak yan zincirler yerleştirilmiştir. Her yan zincir her cihazın ihtiyacını ayrı ayrı karşılamaktadır.

Ağ, birlikte işlerliği bu yan zincirlerin geniş yelpazede IoT cihazına bağlanabilmesiyle de elde etmeyi başarmaktadır. Ancak yan zincirler, uygulamalar ve cihazlarda belli güven seviyesi gerektirmektedir. Uygulamaların ve IoT cihazlarının IoTeX platformu aracılığıyla birbirlerine bağlanabilmeleri için gereken güven seviyesini elde etmeleri gerekir. Böylelikle yan zincirlerin saldırıya uğraması halinde blockchain etkilenmeyecektir. Bu sebeple, yan zincirler IoTeX blockchaininin gizliliğini, esnekliğini ve ölçeklendirilebilirliğini de destekleyebilmektedir. Bu sırada IoTeX ana blockchaini, güvenliği ve ağ yönetimini denetlemeye odaklanır.

IOTX Coin Nedir?

IOTX coin, DApp’leri çalıştırmak için ve ödeme şekli olarak kullanılan yerel tokendır. IoTeX, token deflasyonunun platforma bağlı cihaz sayısına göre gerçekleştiği bir burn-drop mekanizması uygulamaktadır. Kullanıcılar IOTX coini blockchaine cihaz kaydetmek için kullanabilmektedirler. Tokenlar aynı zamanda stake edilebilmekte ve ağ yönetiminde kullanılabilmektedir. Token sahipleri ağ paydaşları haline gelmektedir. Kullanıcılar aynı zamanda kendi verilerini paylaşmayı veya satmaya ve karşılığında IOTX coin almayı seçebilmektedirler.

IoTeX, ağının merkeziyetsiz büyümesini temin etmek üzere dengelenmiş bir teşvik sistemi benimsemiştir. IoTeX, katılımları doğrultusunda kullanıcıları, geliştiricileri, delegeleri ve hizmet sağlayıcılarını teşvik etmektedir. Örnek olarak, kullanıcılar IOTX coin ile platform hizmetlerini öder ve delegelere oy verirler. Delegeler, blok üreticileri veya onaylayıcı olmak için IOTX coin stake ederler. Bu sırada geliştiriciler DApp’lerini IOTX coin ile çalıştırırlar ve hizmet sağlayıcıları DApp’lere hizmet sağlama teşviği olarak IOTX coin ödemesi alırlar.

IoTeX’in Arkasında Kim Var?

IoTeX’in kurucuları Raullen Chai, Qevan Guo, Xinxin Fan, ve Jing Sun’dur. İlave olarak IoTeX’in Robert Parker, Jack Li ve Michael Cho’dan oluşan bir danışman ekibi bulunmaktadır. IoTeX, Blockchange, DraperDragon ve HashKey dahil olmak üzere 30’dan fazla yatırımcı tarafından finanse edilmiştir.

Raullen Chai, IoTeX’in kurucusu ve CEO’sudur. Waterloo Üniversitesi’nden Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği PhD’sine sahiptir. PhD çalışmalarında temelde blockchain kriptografisi, güvenliği ve gizliliği üzerine odaklanmıştır.

Qevan Guo, Fudan Üniversitesi’nde bilgisayar bilimleri diploması almıştır. Dahası Guo, National University of Singapore’da AI ve Bilgisayar Görüşü gibi makine çalışmalarına odaklandığı bir doktora yapmıştır. Guo aynı zamanda Facebook’taki FB Reklamları, Sayfaları ve Tekliflerinde ürün şefliği de yapmıştır. Ek olarak IoTeX ile Hyperconnect Lab’i kurmuştur.

Xinxin Fan, Xidian Üniversitesi’nde Uygulamalı Matematik eğitimi ve bilgi sistemleri ve telekomünikasyonda mühendislik masterı yapmıştır. Fan aynı zamanda Waterloo Üniversitesi’nde Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği doktorası yapmıştır.

Jing Sun, 19 teknoloji ve kripto bağlantılı şirketin yatırımcısıydı. Start-up yatırımlara odaklanmadan öncesinde stratejik yatırımda analist ve bölge liderliği yapmasının yanında diğer şirketlerin geliştirmelerini yönetmiştir.

IOTX Coin Fiyat Geçmişi

Şubat 2021’de IOTX coin 0.02$’dan işlem görmekteydi. Sonrasında IOTX coin, boğa trendine binmiş ve Nisan’da 0.07$ fiyatına yükselmiştir. Ağustos ayında fiyatı 0.02$’ye düşmüştür. Aynı ay içinde ana kripto para borsası platformunda listelenmesinin ardından 0.11$’a kadar yükselmiştir. Daha sonraları IOTX coin tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 0.13$ ulaşmadan öncesinde ortalama 0.07$’dan işlem görmüştür. Tüm zamanların en yüksek seviyesi, IoTeX’in Travala ve NOWPayment ile gerçekleştirdiği ortaklıktan kaynaklanmıştır.

1 Ocak, 2021 – 5 Kasım, 2021 IOTX Coin fiyatı  (Kaynak: TradingView)

IOTX coin piyasa değeri olarak 96. sırada bulunmaktadır. Tokenın dolaşımda arzı yaklaşık 9.5 milyar tokendır. Piyasa değeri yaklaşık 1.24 milyar $’dır ve tamamen seyreltilmiş piyasa değeri 1.3 milyar $’dır. Dahası IOTX coinleri 10 milyarlık maksimum arza sahiptir. Burn-drop sonrasında toplam arz yaklaşık 8.8 milyardır. Gelecekte blockchaindeki cihaz sayısının artmasıyla 900 milyon token yakılacaktır.

IoTeX vs IOTA

IoT sektöründe IOTA (MIOTA), IoTeX’in doğrudan rakibidir. IOTA projesi de IoT sektörüne çözümler sağlamaya odaklanmaktadır. IoTeX’in blockchain teknolojisinin aksine IOTA, directed acyclic graph (DAG) adı verilen farklı bir distributed ledger teknolojisinden faydalanmaktadır. Bunun yanında IOTA işlem ücretlerini de kaldırmıştır. Aşağıdaki tablo IOTA ile IoTeX arasındaki bazı kıyaslamaları resmektedir. IOTA daha yerleşiktir, ancak projenin faaliyete geçmesinden itibaren arkasındaki ekip tutamayacağı sözler vermiş ve beklentilerin altında performans göstermiştir. Tersine IoTeX iyi bir performans göstermiştir ve sürekli güncellemeleriyle pazar payı açısında yavaş yavaş IOTA’ya yetişmektedir.

IoTeX’in Geleceği Nedir?

2021 yol haritasına göre IoTeX makine sahipleri (aşağıdaki figür) için otomatik parasallaştırmayı etkinleştiren bir yapı olan merkeziyetsiz otonom makineyi (DAM) tanıtacaktır. IoTeX’e göre DAM’lar, makinelerin kısmi mülkiyeti ve gerçek-zamanlı kaynak leasingi gibi yeni özellikleri etkinleştirecektir. Dahası 2021’de IoTeX, “IoTeX tarafından çalıştırılmış” cihazlarla DID protokolüyle birleşecektir. Protokol, Endüstriyel İnternet Konsorsiyumu (IIC) gibi standart kuruluşlarla gelecekteki işbirlikleri için standardize edilecektir. IoTeX, cihazların sadece uygulamalar güvenilir veri sağladığı değil, aynı zamanda tüketicilere güvenilir hizmetler de sunduğu potansiyel IoTeX cihazlarını yaygınlaştıracaktır.

Merkeziyetsiz otonom makine işletim modeli (Kaynak: IoTeX)

Dahası IoTeX, zincir-dışı kaynaklardan veriye erişim sağlanması amacıyla akıllı sözleşmeler için oracle’lar geliştirecektir. IoTeX oracle’ı doğrulanmış gerçek-dünya verisine sadece güvenilir cihazların erişmesini sağlayacaktır. IoTeX aynı zamanda sanal ve fiziki dünya arasındaki veri transferi için merkez noktası olma niyetindedir. Böylelikle oracle’ların geliştirilmesi IoT’un DeFi kullanım alanlarını artıracaktır. İlave olarak IoTeX, bu hizmetleri Ethereum (ETH) ve Polkadot’a (DOT) sunabilecek, böylelikle birlikte işlerliği artıracaktır.

Sonuç

IoTeX; cihazları, DApp’leri ve hizmetleri bağlayarak blockchain teknolojisi ile IoT endüstrisi arasında köprü işlevi gören bir blockchaindir. IoTeX, gerçek dünya ile sanal dünya arasındaki güvenilir etkileşimi etkinleştirecek vizyona sahiptir. İlave olarak IoTeX, kullanıcıların cihazlardan yakalanan verileri paylaşmasına veya satmasına ve teşvik olarak IOTX coin kazanmalarına izin vererek cihazların otomatik olarak kullanıcılara parasal değer yaratmasına olanak vermektedir. IOTX coini, birçok blockchain kullanımını hayata geçiren ve harcanabilen, yakılabilen veya stake edilebilen IoTeX yerel tokenıdır. Aynı zamanda paydaşların token kullanımı ve ağ yönetimine katılımı da teşvik edilmektedir. IoTeX blockchaini ölçeklendirilebilirlik ve merkeziyetsizlik temin etmek için Roll-DPoS konsensüs protokolü kullanmaktadır. Blockhain aynı zamanda ana blockchainin ölçeklendirilebilirliğini artırmak amacıyla farklı IoT cihazları ve uygulamaların ihtiyaçlarını karşılamak için yan zincirlerden faydalanmaktadır. Ancak IoT sektöründe IOTA, benzer çözümleri ve sıfır ücret modelini sunan daha yerleşik bir proje olduğundan, IoTeX’in güçlü rakibidir. Yine de IoTeX’in aradaki farkı kapatmasına yardımcı olacak makinelerin kısmi mülkiyeti için merkeziyetsiz otonom makineler ve DeFi hizmetleri için oracle’lar gibi birçok geliştirme planı bulunmaktadır.