Pump ve Dump: Nasıl Tespit Edilir ve Nasıl Kaçınılır

Pump ve dump, kripto para piyasalarında varlık hakkında yanlış bilgi yayarak, bunun sonucunda fiyat artışına (pumping) neden olduktan sonra hemen takibinde varlığı satarak gerçekleştirilen manipülasyon biçimidir. Bu uygulamanın özellikle kripto para alanında kontrolünü sağlamak devlet regülasyonlarının eksikliğinden ötürü zordur.

Pump ve Dump Nasıl İşler?

Pump ve dump şemalarındaki temel hedef, yapay olarak bir varlığın, bizim durumumuzda ise kripto paranın fiyatını şişirmek ve sonrasında fiyat yükseldiğinde varlığı satmaktır. Bu, planın düzenleyicilerinin aniden fiyattaki artış ile kar elde etmelerine olanak vermektedir.

Pump ve dump şemalarından kar elde eden tek kişi bunu düzenleyendir. Bu şemalar genellikle Telegram ve diğer sosyal medya platformları gibi anında mesaj (IM) uygulamaları yoluyla gerçekleştirilmektedir.

Bazen kripto para pump ve dump şemaları beş veya on dakikayı aşmasa da, fiyatta ve coinin hacminde kısa süreliğine çok büyük etkilere neden olabilirler. Tao Li, Baolian Wang, ve Donghwa Shin tarafından gerçekleştirilen bir çalışmaya göre coinin fiyatı pump ve dump şemasında ilk 70 saniyede ortalama %25 yükselmektedir ve sonrasında düşmeye başlamaktadır. Çalışma aynı zamanda fiyatın şema başladıktan beş dakika öncesinde fiyatın yükselmeye başladığını da göstermektedir. Bunun nedeni şema düzenleyicilerinin gruplarında coinin adını açıklamadan önce alım yapmaya başlamalarıdır. Düzenleyiciler kolektif olarak coinin fiyatının ne zaman pumplayacaklarına karar verirler ve sonrasında diğer traderlara anında kar vaad ederek coinin reklamını yaparlar.

Bazı Telegram grupları, grup üyelerinin pump sinyallerini normal grup üyelerine göre daha hızlı alabilmeleri için “premium üyelikler” sunmaktadır. Bir kişinin bu şemalardan kar elde edebilmesi için çok hızlı alım ve satım yapması gerekmektedir, ancak organizatörler pumpladıkları coinin ismini duyurur duyurmaz dump’a meyilli olduklarından bunu yapmak zor olabilmektedir.

Örnek vermek gerekirse, geçmişte bir pump ve dump grubu SLS coinin fiyatını %950 artırmıştır. Pump öncesinde coinin fiyatı 0.0046 BTC (Bitcoin) iken, grup coinin adını açıkladıktan sonrasında fiyat 0.0438 BTC’ye yükselmiştir. Grup dump’a başladığında SLS’in fiyatı 0.0059 BTC’ye (Bitcoin) geri düşmüştür.

Pump ve dump şemasının anatomisi (Kaynak: empirica.io)

Pump ve Dump Şemaları Neden Gerçekleşir?

FOMO

Bir coinin fiyatı arttığında “FOMO” duygusu veya diğer bir deyişle dışarıda kalma korkusu kendisini gösterir. Pump ve dump düzenleyicileri, traderlara coine yatırım yapmamaları halinde ödülleri kaçıracaklarını söyleyerek onları baştan çıkarırlar. Coini daha fazla insanın almaya başlamasıyla fiyat yükselir ve daha da fazla yatırımcıyı çekmesine neden olur. Ancak, düzenleyiciler coini satmaya başladıklarında, hype ölür ve fiyat düşmeye başlar. Bunun sonucunda diğer traderlar büyük kayıplar yaşar.

Regülasyonlar

Devlet düzenlemelerinin eksikliği ve kripto para piyasalarının küresel doğası, genellikle bu şemaların gerçekleşmesine olanak veren iki faktördür. Geçmişte pump ve dump şemaları, çağrı merkezleri yoluyla tanıtılmakta idi ve düzenleyiciler trader’ları hisse almaya ikna etmek için sıklıkla eksik ve yanlış bilgiler kullanmaktalardı.

Yanlış Bilgi (FUD)

Günümüzde internette yanlış bilgi (FUD) yaymak çok daha kolay hale gelmiştir. Bunun sonucunda YouTube ve Telegram gibi platformlar geniş çapta pump ve dump şemaları için kullanılır hale gelmişlerdir.

Bu dolandırıcılık türü geçmişte nadir görülmekteydi. Bunun nedeni hisselerle uğraşan birçok kişinin kayıtlı broker olmasıydı. Brokerlar yanlış bilgi yaymaları halinde lisanslarını kolayca kaybedebiliyor ve yasal sorunlarla karşılaşıyorlardı, ancak kripto para pump ve dump düzenleyicilerinin herhangi bir sorumlulukları olmadığından, diledikleri kadar FUD yapabilmektedirler.

ICO

Scammerların pump ve dump şemaları düzenlemelerinin bir diğer yolu initial coin offering (ICO)’lerdir. Düzenleyiciler genellikle kripto para dünyasında iyi tanınan bir kişi tarafından desteklenen ICO’lar yoluyla coinin fiyatını pumplarlar. Fiyat yükseldiğinde, coinin arkasındaki ekip dump’a başlar ve yatırımcıların kayıp yaşamalarına neden olurlar.

Pump and dump şemaları genellikle yeni ve düşük işlem hacmine sahip altcoinleri hedef alırlar. Bu, önemli bir noktadır, çünkü Bitcoin veya Ethereum gibi coinlerin fiyatlarını yükseltmek daha fazla miktarda paranın hareket ettirilmesini gerektirir ki bu yüzden scammerlar, Bitcoin veya Ethereum gibi coinlerin peşinden gitmezler.

Pump and Dump Şeması Nasıl Tespit Edilir

Pump ve dump şemalarını tespit edebilmek, paranızı kaybetmediğinizden emin olmak için harika bir yoldur. Kimi zaman dolandırıldığınızı anlamak zor olabilir, ancak bakabileceğiniz bazı işaretler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Pump ve dump şemalarının en büyük işaretlerinden biri coinin fiyatına etki edebilecek herhangi bir haber veya etkinlik olmadan aniden yükselmesidir.
• Coinin fiyatının bir kişi veya grup tarafından gerçekleştirilen promosyonel aktiviteyle birlikte yükseldiğini farketmeniz halinde, bunun pump and dump şeması olma ihtimali yüksektir.
• YouTube, Reddit ve Telegram gibi platformlarda insanların coinle ilgili etkinlikler hakkında yanlış yorumlar, mesajlar ve promosyonel gönderiler attıklarını görebilirsiniz. Gönderiler genellikle kısa süre içinde paranızı ikiye katlayacağınızı vaad ederler. Bu gönderiler genellikle, pump ve dump şemasına dahil olan kişiler tarafından yapılan yanlış reklamlardır.
• Düşük piyasa değerine sahip bir coinin aniden Facebook, Twitter ve YouTube’da görünmeye başlaması, coinin scammerlar tarafından pumplandığının işaretidir.

Pump ve Dump Şemalarından Nasıl Kaçınılır

Pump and dump şeması kurbanı olmaktan kaçınmak için yapabileceğiniz en önemli şey kendinizi FOMO’ya kaptırmamaktır. Biri size coine yatırım yapmamanız halinde büyük karları kaçıracağınızı söylediğinde, yatırım kararlarınızın duygularınızla değil, araştırma ile desteklendiğinden emin olunuz.

İlave olarak, yatırımcıların hangi coinlerden ve gruplardan kaçınılması gerektiğini bilmeleri için kripto paralarla ilgili haberleri takip etmeleri gerekir.  Pumplanan bir coin duyduğunuzda ilk yapmanız gereken şey bunun arkasındaki sebebi anlamaktır. Fiyatın artmasını sağlayan herhangi bir meşru haber var mı yoksa bu, sadece Telegram grubu tarafından yaratılmış bir hype mı? İkincisi söz konusuyla bunun bir scam olduğunu anlamış olursunuz.

Araştırmanızı yapmadıysanız ve coinin kullanım alanına olan inancınız tam değilse, küçük piyasa değeri olan altcoinlere yatırım yapmaktan kaçının. Coinin medya ilgisini inceleyin. Meşru bir proje YouTube, GitHub gibi ve diğer sosyal medya sitelerinde mevcudiyete sahip olacaktır.

Kendi coininizi yaratmak ve fiyatını pumplamak çok kolay olduğundan, coinin arkasında gerçek bir ekibin olup olmadığını kontrol edin. İyi bir yatırımcı geliştirme ekibinin de coinin kendisi kadar önemli olduğunu bilir, bu yüzden detaylı araştırmanızı yaptığınızdan emin olunuz.

Pump ve Dump Yasadışı mı?

2017 ve 2018’de John McAfee, her gün Twitter’da takipçilerine tweetleri göndermeden öncesinde coinleri aldığını açıklamadan yeni bir coin tanıtmıştır. Dogecoin (DOGE), Reddcoin (RDD), ve Verge (XVG) gibi coinler hakkında Tweetler atmıştır.

McAfee’nin bu hareketleri Commodity Futures Trading Commission (CFTC) tarafından emtia ve kıymetli evrak dolandırıcılığı, elektronik dolandırıcılık ve para aklamadan ceza almasına neden olmuştur. Bu olayda CFTC ilk kez kripto para veya dijital varlık pump ve dump şemasına dahil olan birine karşı ceza vermiştir.

2018’de Tesla’nin hisse fiyatları Elon Musk’ın Tesla hakkında attığı tweet sonrasında %6 yükselmesiyle, SEC’in yönelttiği suçlamalara karşı anlaşarak 40 milyon $’lık ödeme yapmak zorunda kalmıştır. Ancak, Sygnia’nın CEO’su Magda Wierzycka tarafından 2021’in başlarında Bitcoin’i pumplamak ve dumplamakla suçlandığında, bundan sorumlu tutulmamıştır. Esasen Musk, iddiaları yalanlamıştır.

Hisse piyasalarında, ABD Menkul Kıymetler ve Borsalar Komisyonu (SEC), pump ve dump’ın yasal sonuçları olan yasadışı bir şema olduğu konusunda nettir. SEC, kripto para pump ve dump şemaları hakkında tanımlayıcı bir şey söylememiştir ve bu şemaları düzenleyenlerin çoğu şifrelenmiş bir mesajlaşma uygulaması olan Telegram’da bulunarak anonim ID’ler kullandıklarından, şemaya kimlerin katıldığını tespit etmek zor olabilmektedir.

Yukarıda bahsedildiği üzere, kripto para varlıkları küresel çapta işlem görmektedir ve hiçbir devlet regülasyonu bulunmamaktadır. Bu durum, pump ve dump şemaları düzenleyen kişilere karşı yasal yaptırımları daha da zorlaştırmaktadır.

2017’de SEC, insanları pump ve dump şemalarına dahil olma konusunda uyarmıştır, ancak kripto para dünyası yoluna regülasyonsuz devam etmektedir ve bu şemalar hala sıkça görülmektedir. Kripto para pump ve dump şemaları an itibariyle henüz yasadışı kabul edilmemiştir.

Sonuç

Kripto para dünyasında yeteri kadar regülasyon yoktur. Bu durum scammerların pump ve dump şemalarını hiçbir ceza almadan yapabilmelerini kolaylaştırmaktadır. Büyük miktarlarda paranın hareket ettirilmesine ihtiyaç duymadıklarından, özellikle altcoin fiyatlarının manipülasyonu daha kolaydır.

SEC’in uyarılarına rağmen pump ve dump düzenleyicileri yeni ve bilgisiz traderları ve yatırımcıları kandırmaya devam etmektedir. Bir kişinin pump ve dump şemalarında para kaybetmeyi önlemesinin tek yolu piyasa araştırması yapmak, coinin sosyal medya sayfalarına girmek ve geliştirme ekibinin neler yaptığını görmektir.

Ülkeler bu uygulamaya karşı yasalar çıkarana dek pump ve dump şemaları var olmaya devam edecek ve scammerlar, yeni traderlardan faydalanmayı kesmeyeceklerdir. Harekete geçilmemesi halinde bu şemalar daha da sık hale geleceklerdir. Kurban olmaktan kaçınmak istiyorsanız, coinler hakkında yeteri kadar araştırmanı yaptığınızdan emin olunuz!