Merkeziyetsiz otonom organizasyon (decentralized autonomous organization), kısaltmasıyla DAO, adından da anlaşılacağı üzere, saydam bir kod ile yönetilen ve çoğunlukla merkezi etkinin altında kalmayan organizasyonlardır. dBlockchain-tabanlı bir organizasyon olarak, yönetim kuralları, bilgisayar programı olarak şifrelenir ve herkes tarafından görülebilir. Finansal işlemler ise blockchaine kaydedilir. DAO’lar açık kaynak olduklarından, kodları herhangi biri tarafından görüntülenebilir, doğrulanabilir ve denetlenebilir.
Bir çok açıdan Bitcoin ilk gerçek DAO olarak kabul edilir, çünkü merkeziyetsiz bir şekilde uygulanan programlanmış, şeffaf bir kural setine ve dağıtılmış konsensüs protokolüne sahiptir. Ethereum protokolünde akıllı sözleşmelerin yaratılması sonrasında DAO’lar, blockchain ve kripto para dünyasında daha geniş çapta ilgi görmeye başlamıştır.
DAO’lar Nasıl İşler?
Bir DAO’nun çalışması için operasyonel kurallar seti belirlenmeli ve Ethereum gibi bir blockchain üzerinde akıllı sözleşme olarak şifrelenmelidir. Bu akıllı sözleşme İnternette otonom biçimde varolur. Ancak buna rağmen bir DAO’nun geliştirilmesi ve sürdürülmesi için yine de insanların bu sürece dahil olmaları gerekir.
Merkeziyetsiz otonom organizasyonun kuralları tespit edildikten sonra genellikle DAO’lar fonlama aşamasına geçerler. DAO’lar bir tür harcanabilir ve ödüllendirme yapabilir sermayeye ihtiyaç duyduklarından, fonlama kritik bir aşamadır. Buna ek olarak bir DAO’nun yönetim tekliflerinde oy kullanabilecek varlıklara sahip olması için yatırımcılara ihtiyacı vardır.
Fonlama sürecinin tamamlanmasıyla DAO’lar genellikle yerleştirilirler. Yerleştirildikten sonra, kurallar kalıcı olarak blockchaine kaydedildiğinden organizasyon, adıyla uyumlu biçimde merkeziyetsiz ve otonom hale gelir. Bu aşamada DAO, blockchain teknolojisinin tüm özelliklerini kullanır. Daha spesifik olmak gerekirse Bitcoin’in şeffaflığından ve değişmezliğinden faydalanır.
Yerleştirmeden sonra DAO’yla ilgili kararlar konsensüs yoluyla verilir. DAO paydaşları genellikle para yatırımı yaparak yönetim değişiklikleri, yeni kurallar, ödül düzenlemeleri veya diğer fikirleri teklif edebilirler. Paydaşlar, katılım ve onay-yüzdesi gereklilikleri DAO’dan DAO’ya farklılık gösterse de bu tekliflerde oy kullanabilirler.
Yerleştirilmesi ve tamamen çalışmaya başlamasıyla DAO’lar bireyler veya kurumlar arasında yatırımlar, bağışlar, fonlama, ödünç alma veya finansal işlemleri yerine getirmede kullanılan çeşitli diğer yollarla merkeziyetsiz ve sınırlar olmadan fon değiş tokuşuna olanak verirler.
DAO’nun Avantajları
Bir DAO’nun en bariz avantajı organizasyonlardan merkeziliği kaldırmasıdır. Dünyadaki organizasyonların çoğu merkezi taraflarca yönetilip, kontrol edilirken, DAO’lar organizasyonun yönetimini ona gerçekten yatırım yapmış olanların ellerine verir. Teoride ve pratikte her yatırımcının DAO’nun yönetimine yardımcı olma fırsatı olmalıdır.
DAO’nun bir başka avantajı da kuralların önceden tanımlanmış, şeffaf, doğrulanabilir ve dağıtılmış olmasıdır. Kurallar her zaman alenen doğrulanabilir olduğundan, kimse katılmadan önce DAO’nun kurallarını anlamadığıni iddia edemeyecektir. Bununla birlikte teklifler ve kararlar, sıklıkla belli bir süre harcanmasını gerektirdiğinden, yayınlanmadan önce dikkatlice düşünülmelidir.
Dahası bir DAO’nun kuralları ve işlemleri her zaman için blockchaine kaydedilerek, her finansal karar ve hareketin tam şeffaflığını ve hesap verilebilirliğini sağlar. Merkezi organizasyonlar opak kayıtlar tutabilirlerken, DAO’ların kayıtları her zaman için herkese açıktır.
DAO’nun Dezavantajları
DAO’nun merkeziyetsiz doğası ve oylama mekanizmalarındaki sorun, paydaşların çoğunluğu düzeltilmesini onaylayana dek başlatma sonrası güvenlik zafiyetinin düzeltilemez olmasıdır. Bu, DAO’nun tüm fonlarını sömürmek isteyen potansiyel hackerlar ve kötü niyetli kişilere açık kapı bırakmaktadır.
Aynı zamanda DAO’lar kendilerini geliştiremezler. Bir DAO’nun core foundation’ı üzerinde gelişmesi için bir üstlenici tutulmalıdır ki bu da merkeziyetsiz oylamayı gerektirir. Bazıları bu durumun DAO’nun gelişimini yavaşlatma potansiyeli olduğunu söyleyebilir, ancak birçok kişi merkeziyetsiz yönetim modelinin avantajlarının dezavantajlarından daha ağır bastığını da iddia edebilecektir.
Blockchain teknolojisi ve kripto paraların doğal taraftarı olmayanların paylaştığı ek bir endişe, toplulukların bir organizasyon için en iyi yönetim kararlarını veremeyeceğidir. Ancak bu büyük oranda kişisel inançtan öteye gidememektedir.
Son olarak DAO’lar hakkındaki esas endişe net düzenleyici yapı eksikliğidir. Dünyadaki çoğu devlet DAO’lara olan yasal bakışını açıkça belirlememiştir. Bu durum, organizasyonların hızlı gelişimini aksatabilecektir.
Günümüz Kripto Dünyasında DAO’lar
Merkeziyetsiz otonom organizasyonlar günümüz blockchain ve kripto para dünyasında yaygındır, ancak ortalama bir kişisel kullanıcı bunu fark edemeyebilir.
Maker DAO Ve Daha Fazlası
Özellikle merkeziyetsiz finans ya da kısaltmasıyla DeFi dünyası DAO’larla doludur. Maker DAO, merkeziyetsiz teminat finansmanı platformudur ve belki de en ünlü DAO’dur. Önde gelen merkeziyetsiz takas platformlarından Uniswap, Compound ve SushiSwap‘ın hepsi merkeziyetsiz şekilde yönetilir ve yönetim tokenlarına dayanırlar. Yayınlama ve tekliflere oy vermede sırasıyla UNI, COMP ve SUSHI kullanılır. Yearn, Aave, Curve Finance ve Badger DAO gibi diğer DeFi platformlarının da hepsi DAO’dur.
DeFi dünyasının dışında daha eski dijital para birimleri de merkeziyetsiz otonom organizasyonlardır. Örnek vermek gerekirse Dash merkeziyetsiz yönetim modeli ve bütçeleme sisteminden dolayı DAO’dur.
Ancak, “her şeyi merkeziyetsiz yapma” furyasının başında birçok erken proje meyvelerini almaya başladığında, merkeziyetsiz finansın tüm blockchain dünyasında en yaygın sektörlerden biri olduğunun kanıtlanmasıyla, DAO’ların önemi çarpıcı biçimde artmaya devam edebilir.
Register to get $180 Welcome Bonus!
