Özet
- Gerçekleşmemiş PnL Nedir: Diyelim ki hisse senedi aldınız ve fiyat artarken elinizde tutmaya devam ediyorsunuz. Bu durumda kârınız “gerçekleşmemiş” olur; çünkü bu kâr yalnızca kağıt üzerinde vardır.
- Gerçekleşmiş PnL Nedir: Hisseleri sattığınızda, yatırımınızdan elde ettiğiniz kâr veya zarar gerçekleşmiş kâr veya zarar olur.
Kripto paralara yatırım yaparken veya al-sat işlemlerinde en önemli konulardan biri, gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş kâr ve zararların (PnL) farkını anlamaktır. Öncelikle, bunlar kripto para işlemlerinizde gerçekte ne kadar kâr veya zarar ettiğinizi belirlemede önemli rol oynar; ayrıca olası vergi yükümlülükleri açısından da kritik öneme sahiptir.
Bitcoin kâr ve zarar (P&L) analizi, piyasa koşullarını anlamak isteyen trader ve yatırımcılar için hayati önemdedir. Gerçekleşmiş PnL, satılan Bitcoin üzerinden elde edilen gerçek kâr veya zararı ifade ederken, gerçekleşmemiş PnL (kağıt üzerindeki kâr/zarar) elinizde tuttuğunuz varlıkların piyasadaki mevcut değerine göre oluşan kâr veya zararı gösterir. Yani gerçekleşmemiş PnL, mevcut piyasa fiyatı üzerinden “kağıt üstünde” oluşan kâr veya zarardır; gerçekleşmiş PnL ise pozisyon kapandığında sabitlenir. Traderlar bu iki metriği performans ve piyasa duyarlılığı ölçümünde kullanır. Gerçekleşmemiş kâr veya zarar, elinizdeki varlıkların cari piyasa değerinden alış maliyeti çıkartıldığında bulunur; gerçekleşmiş PnL ise sattığınız pozisyonlardan elde edilen gerçek kâr ya da zarardır.
Gerçekleşmiş ve Gerçekleşmemiş PnL Nereden Gelir?
Gerçekleşmemiş PnL Nedir?
Diyelim ki on adet Tesla hissesi, adedi 500$'dan olmak üzere toplam 5.000$ yatırımla satın aldınız. Hisse fiyatı 50$ arttı ve yatırımınız 5.500$ oldu. Hisseleri elinizde tuttuğunuz sürece bu kârınız “gerçekleşmemiş”tir, çünkü sadece kağıt üzerindedir.
Benzer şekilde hisse fiyatı 50$ düştüğünde, Tesla yatırımız 4.500$ olur ve bu da hisseleri satmadığınız sürece gerçekleşmemiş zarardır.
Gerçekleşmiş PnL Nedir?
Hisselerinizi sattığınızda, yatırımınızdan elde ettiğiniz kâr veya zarar gerçekleşmiş olur.
En önemlisi, genel bir kural olarak, gerçekleşmemiş kâr ve zararlar vergiye tabi bir işlem oluşturmaz. Varlıklarınızı kâr ile sattığınızda, vergi mevzuatına bağlı olarak sermaye kazancı vergisine tabi olabilirsiniz. Zararla satış yaptığınızda ise bu sermaye zararını vergi yükümlülüğünüzden düşebilirsiniz.
Yani Tesla hisselerinizden kârla satış yaptınız diyelim. Eğer sermaye kazancı vergisi uygulanıyorsa, bu yalnızca 500$’lık kâr üzerinden hesaplanır. Tersi durumda yani fiyat düşükken sattıysanız, 500$ lık zararı diğer kazançlarınızdan mahsup ederek vergi avantajı elde edebilirsiniz.
Gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş kazançlar üzerindeki vergiler
Bitcoin'de Gerçekleşmiş ve Gerçekleşmemiş PnL
Kripto paralar, farklı ülkelerdeki vergi uygulamaları değişkenlik gösterdiği için hisse senetlerine kıyasla daha karmaşıktır.
Üstelik hisse senedi işlemleri görece daha basittir, çünkü hisseler doğrudan birbirleriyle takas edilemez. Örneğin elinizdeki Tesla hisselerini Apple hisselerine çevirmek istiyorsanız önce Tesla’yı nakde çevirip, sonra nakitle Apple almak gerekir.
Kripto paralarda ise doğrudan fiat paralar ile BTC satın alabilir ve ardından BTC’nizi başka kriptolara takas edebilirsiniz; nakde dönmeye gerek kalmaz.
Bu nedenle, çoğu ülkede kripto paralar arasındaki işlemler de gerçekleşmiş kâr veya zarar olarak değerlendirilip vergilendirilmektedir.
Şimdi bu süreci uygulamalı örneklerle inceleyelim.
Uzun Vadeli Al-Sat (HODL) ile Gerçekleşmiş Kâr Örneği
Alice, uzun vadeli HODL stratejisini benimsemiş bir yatırımcıdır. 2018 kripto kışında fiat ile 1 BTC’yi 5.000$’dan aldı. 2021 başında BTC fiyatı 58.000$’a yükseldiğinde, Alice’in gerçekleşmemiş kârı 53.000$ oldu. Zaman kaybetmeden 1 BTC’sini 55.000$’dan satmaya karar verdi ve 50.000$’lık gerçekleşmiş kâr elde etti.
Bu örnekte, Alice’in kapital kazanç vergisi ödemesi gerekirse, vergi hesabı 50.000$’lık gerçekleşmiş kâr üzerinden yapılacaktır.
Kısa Vadeli Al-Sat ile Gerçekleşmiş Kâr Örneği
Bob, kripto paralardaki kısa vadeli fiyat dalgalanmaları üzerine spekülasyon yapan bir trader’dır. 1 BTC’yi 5.000$’dan aldı. Ertesi gün BTC’nin ETH karşısındaki değeri arttı; Bob 1 BTC’sini 8.000$ değerinde ETH’ye çevirdi. Ancak kötü bir tercih yaptı ve ETH fiyatı düzeltme yaşadı. Ertesi gün, Bob zararı azaltmak için ETH pozisyonunu kapatıp 7.000$ değerinde USDT’ye çevirdi.
Her ne kadar fiat paraya dönmemiş olsa da bu işlemler gerçekleşmiş kâr ve zarar olarak değerlendirilir.
İlk işlemede, Bob 5.000$’a aldığı BTC’yi 8.000$ değerinde ETH’ye çevirerek 3.000$ gerçekleşmiş kâr elde etti. Bu 3.000$’lık kâr sermaye kazancı vergisine tabidir.
Sonraki anlaşmada Bob, 8.000$ değerindeki ETH'yi 7.000$ USDT karşılığında satarak 1.000$ zarar etti. Bu sermaye zararı, vergi matrahında kazançtan düşülebilir.
Bu PnL Kullanıcı Rehberi ile PnL Hesaplamayı Öğrenin.
Bitcoin MVRV Örneği (kaynak)
Popüler On-Chain PnL Göstergeleri: NUPL, MVRV, SOPR
Kripto para analistleri, piyasa koşullarını değerlendirmek için gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş PnL bazlı türev metriklerden yararlanır:
- Net Gerçekleşmemiş Kâr/Zarar (NUPL). NUPL = (Piyasa Değeri – Gerçekleşmiş Değer) / Piyasa Değeri. Temelde piyasanın net kağıt üzerindeki kârını ölçer. Yüksek NUPL (1’e yakın) çoğunluğun kârda olduğunu, negatif NUPL ise çoğu kişinin zararda olduğunu gösterir. NUPL, Adamant Capital tarafından popülerleştirilmiştir ve duyguları izler: ~0.75 üzerindeki değerler tipik olarak coşku (aşırı ısınma) ile ilişkilendirilir; 0’a yakın değerler korku/teslimiyet anlamına gelir. 2024 sonunda Bitcoin’in NUPL değeri ~0.72’ye ulaşmış, bu da piyasada hala aşırıya kaçmamış bir boğa eğilimini işaret etmiştir. NUPL kırmızı “açgözlülük” bölgesine girdiğinde, piyasa değerinin coin satışlarından çok daha hızlı büyüdüğünü ve klasik kâr dağıtım ortamının oluştuğunu gösterir. NUPL artışı toplama, düşüşü ise birikim sinyalidir.
- Piyasa Değeri / Gerçekleşmiş Değer (MVRV) Oranı. MVRV = Piyasa Değeri / Gerçekleşmiş Değer. Anlık fiyatı toplam coin başına maliyet ile karşılaştırır. Yüksek MVRV piyasadaki toplam değerin coin’lerin maliyetinin çok üzerinde olduğunu ve piyasada büyük gerçekleşmemiş kârlar biriktiğini gösterir. Düşük MVRV fiyatların maliyetlere yakın ya da altında olduğuna işaret eder. Glassnode verilerinde ~3.5 veya 4 üzeri MVRV genellikle döngü tepelerine işaret etmiştir. Tersine, MVRV’nin 1’in altına düşmesi (piyasa değeri gerçekleşmiş değerin altına iner) dip ve aşırı değer kaybı anlamına gelir. Pratikte yükselen MVRV piyasanın “sıcak” veya “aşırı ısınmış” bölgeye girdiğini gösterir ve genellikle yüksek gerçekleşmiş kâr eşlik eder. Düşen MVRV ise artan gerçekleşmemiş zarar ve alım fırsatı olarak yorumlanır.
- Harcanan Çıkış Kâr Oranı (SOPR). SOPR, satılan coin’leri (“spent output”) inceler ve satış fiyatının alış fiyatına oranını ölçer. SOPR = (satış anındaki toplam USD değeri) / (orijinal alım anındaki toplam USD değeri) şeklinde hesaplanır. SOPR’nın 1’in üzerinde olması, o gün hareket eden coin’lerin ortalama olarak kârla satıldığını gösterir. 1’in altında olması ise zararla satış anlamına gelir. SOPR günlük kâr alım davranışını izlemeye yarar. Glassnode’a göre, yukarı yönlü SOPR ve ardışık zirveler boğa piyasasında kâr realizasyonuna; SOPR'nın 1’e veya altına inmesi, kârların satılmadığını ve zararın realize edildiğini – piyasa zayıflığı ve teslimiyetin sinyalini verir. 2024 boğa koşusunda, SOPR defalarca 1’in üzerine çıktı ve yatırımcılar güçlenme dönemlerinde satış yaptı. Düzeltmelerde ise SOPR 1’e düştü ve esasen zararda olanların satış yaptığı görüldü.
Diğer ilgili on-chain metrikler arasında Gerçekleşmiş Fiyat/Değer (coin başına ortalama alış fiyatı) ve adres bazlı kârlılık oranları yer alsa da, NUPL, MVRV ve SOPR en yaygın kullanılanlardır. Birlikte, ağ genelinde gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş PnL’in birleşik bir görünümünü sunar. Aşağıdaki tablo bu göstergelerin nasıl yorumlandığını özetler:
| Metri̇k | Ne Ölçer | Yüksek Düşük (Sinyal) |
|---|---|---|
| Bitcoin Gerçekleşmemiş PnL | Güncel elde tutulan varlıkların toplam kağıt üzerindeki kâr/zararı. | Yüksek: Çoğu coin kârlı (piyasa fiyatı ≫ maliyet) – genellikle aşırı ısınmış, çoğunluğun satışa hazır olduğu anlamına gelir. Düşük: Çok sayıda coin zararda (piyasa fiyatı ≲ maliyet) – teslimiyet ya da dip bölge sinyali olabilir. |
| Bitcoin Gerçekleşmiş PnL | Satışlarla kesinleşen kâr/zarar. | Yüksek gerçekleşmiş kâr: Satışlardan büyük net kazançlar – genellikle boğa rallilerinde, dağıtım ve yerel tepe işareti (kâr alma). Yüksek gerçekleşmiş zarar: Satıştan büyük kayıplar – panik satışı veya teslimiyet (ayı dipleri). |
| NUPL (Net Gerçekleşmemiş) | (Piyasa Değeri – Gerçekleşmiş Değer) / Piyasa Değeri. | Yüksek (>0.75): Aşırı net kâr (açgözlülük/coşku). Tarihsel olarak tepeye denk gelir; dikkat (kâr alınabilir). Düşük (~0): Net zarar (korku/teslimiyet), dip sinyali; olası birikim bölgesi. |
| MVRV Oranı | Piyasa Değeri / Gerçekleşmiş Değer. | Yüksek (>~3.5): Piyasa değeri maliyetin çok üzerinde – geniş yatırımcı kitlesinde büyük kâr; genellikle balon tepesini işaret eder. Düşük (<1): Piyasa değeri maliyetin altında – düşük değerleme, büyük kayıplar; genellikle güçlü dip sinyali. |
| SOPR (Harcanan Çıkış K/Z) | Satılan coin'lerde satış fiyatının alış fiyatına oranı. | 1’in üstü: Coin’ler kârla satılıyor (fiyat > maliyet); yükselen SOPR kâr realizasyonu ve dağıtımı gösterir (boğa rallisi tepeye yakın). 1’in altı: Coin’ler zararla satılıyor; teslimiyet ve satış baskısı anlamına gelir. |
Alım-Satım Kararlarında PnL Verisini Kullanmak
Trader ve analistler, gerçekleşmiş/gerçekleşmemiş PnL ve ilgili göstergelerle Bitcoin alım-satım zamanlamasını optimize eder. İşte bazı pratik yaklaşımlar:
- Alım Bölgelerini Belirlemek: Uzun süreli gerçekleşmemiş zarar ya da düşük yatırımcı kârlılığı çoğu zaman Bitcoin almak için fırsat olarak görülür. Örneğin, SOPR 1’in altına düşerse (coin’ler zararla satılıyor) veya kârda olan adres sayısı düşmüşse piyasanın aşırı satıldığını gösterir. Tarihsel olarak bu ortamlar toparlanma öncesinde gelmiştir. MVRV 1'e yaklaşınca veya NUPL sıfıra indiğinde de aşırı korku işareti oluşur. Bu tür koşullar siklus diplerinin çoğunda düşük maliyetli giriş fırsatı sunmuştur.
- Aşırı Isınmış Piyasa Sinyalleri: Tam tersi durumda, PnL metrikleri fazla iyimserliği gösteriyorsa trader’lar kârı realize eder. NUPL’ın 1’e yakın olması, MVRV’nin tarihsel ortalamaların çok üzerine çıkması veya arka arkaya yüksek SOPR değerleri tehlike işareti olabilir. Örneğin, NUPL coşku bandına ya da SOPR uzun süre çok yüksek kalırsa, disiplinli trader’lar satışı ya da pozisyon hedge etmeyi tercih eder. CoinDesk’in Ağustos 2025 analizi bunun güzel örneğidir: Bitcoin tüm zamanların en yükseğinde olsa da düşük gerçekleşmiş PnL çoğu yatırımcının hala agresif satış yapmadığını, rallinin devam şansının olduğunu göstermiştir. Tersi bir durumda (örneğin gerçekleşmiş kârlar ani sıçrama yaparsa), bu bir tepe işareti olabilir.
- Uzun Vadeli Yatırımcı (LTH) Davranışını İzlemek: Analistler kısa ve uzun vadeli yatırımcıların kâr alma eğilimlerini ayırarak yorumlar. Büyük arzı kontrol eden uzun vadeli yatırımcılar piyasayı etkileyebilir. Glassnode verileri, genellikle LTH’lerin boğa rallilerinin son aşamalarında gerçekleşmiş kâr yarattığını gösteriyor. Uzun vadeli yatırımcı satışı artarsa, piyasa fazının sona yaklaşabileceği düşünülür. Ağır LTH dağıtımı çoğunlukla final yükselişiyle çakışır.
- Kâr Hesaplayıcıları ve Takip Araçları Kullanmak: Bireysel bazda, trader’lar belirli hedef fiyatlar için kendi potansiyel kâr/zararlarını gösteren BTC kâr hesaplayıcılarını kullanır. Bu hesaplayıcılar, alış/satış fiyatı ve miktarı girilerek PnL hesaplar ve hedef koymayı kolaylaştırır. Kendi portföyünüz için kullanışlı olsa da, on-chain metriklerle birleştirildiğinde çok daha güçlü olur. Örneğin, BTC kâr hesaplayıcınız size şu anda 10.000$’lık gerçekleşmemiş kârınız olduğunu gösterebilir, ancak on-chain veri sistem genelinde gerçekleşmemiş kârların rekor düzeyde olduğunu uyardığında daha temkinli davranılabilir.
- Risk Yönetimi: Gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş PnL’i yakından takip eden yatırımcılar riskini daha iyi yönetebilir. Örneğin, maksimum tolere edilen gerçekleşmemiş zarar üzerinden stop-loss emirleri verilebilir veya NUPL eşikleri aşıldığında pozisyonlar yeniden dengelenebilir. Çok sayıda trader’ın zararda olduğu bilinirse tersine (contrarian) alımlar yapılabilir; kârda olanların çoğunlukta olduğu durumda ise kâr almak mantıklı olabilir.
Gerçekte, Bitcoin al-sat stratejilerinde bu analizler giderek daha fazla kullanılmakta. Örneğin; trader, SOPR 1’in altına düşerse ve NUPL korku bölgesine girerse alım yapmayı, MVRV kırmızı bölgeye çıkarsa satış planlamayı seçebilir. Bu kararlar genellikle on-chain analiz platformlarından gelen otomatik bildirimlerle desteklenir. “Gerçekleşmiş değer, NUPL, MVRV, SOPR” gibi metrikler kesin fiyat öngörmez; bunun yerine piyasa duyarlılığı uçlarını yakalar. Yani bu göstergeler piyasaya giriş veya çıkış zamanını desteklemek için rehber olarak kullanılır.
Bitcoin arz ve talep bölgeleri (kaynak)
Gerçekleşmiş ve Gerçekleşmemiş Kâr/Zararınızı Nasıl Takip Edersiniz?
Kripto Kârı ve Vergi Raporlama
Özellikle aktif traderlar için tüm bu işlem ayrıntılarını manuel takip etmek çok zor olabilir. Kripto kazanç ve zararlarının doğru raporlanmaması büyük risk taşır – kripto vergi otoriteleri bunu dolandırıcılık olarak görebilir. Bu yüzden çoğu kripto kullanıcısı, yasal uyumluluğu korumak adına çeşitli kripto vergi yazılımları ve platformları kullanmayı tercih eder.
Portföy takipçileri ve kripto vergi yazılımları, gerçekleşmiş/gerçekleşmemiş PnL’inizi yönetmenize yardımcı olan en popüler uygulamalardandır. Delta, CryptoCompare ve Blockfolio, kripto yatırımcıları için hepsi bir arada çözüm sunan platformlara örnektir. Elbette kripto piyasasında başka birçok alternatif de var.
Pek çok durumda bu araçlar, gerçekleşmemiş PnL’inizi izleyerek vergi pozisyonunuzu optimize etmeye de yardımcı olur. Vergi zararı toplama (tax-loss harvesting) stratejisiyle bazı pozisyonları zararla kapatmak, sermaye kazancı yükünü azaltmak için etkili olabilir.
Ancak bazı kripto vergi platformları yalnızca belirli ülkelere hizmet verir – seçeceğiniz platformun kendi vergi yükümlülüklerinizi karşılayabildiğinden emin olun.
Sonuç
Kripto para vergilendirme kurallarının ülkeden ülkeye çok değişebileceğini unutmayın. Bu makaledeki bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki/vergi danışmanlığı olarak değerlendirilmemelidir. Kripto paralarla işlem yapmadan önce kendi durumunuza uygun kural ve zorunlulukları araştırmalısınız.
2025 Ağustos’unda, Bitcoin rekor seviyelere yakın seyrederken bile, gerçekleşmiş kâr realizasyonu görece düşük kaldı – bu da piyasa katılımcılarında genel bir özgüven olduğunu gösteriyor. Bitcoin almak isteyenler göstergelerin soğumasını (ör. SOPR ya da NUPL’ın gerilemesi) bekleyebilir, mevcut kârı korumak isteyenler ise sürdürülen yüksek gerçekleşmemiş kâr ortamında satış fırsatı kollayabilir. Özetle, gerçekleşmiş ve gerçekleşmemiş PnL metrikleri, kripto yatırımcıları için piyasanın gerçek sağlığını fiyat eğrisinin ötesinde değerlendiren güçlü araçlardır.
Pasif Gelirin Kapılarını Phemex Earn ile Açın
Kripto paranızla daha fazlasını mı yapmak istiyorsunuz? Phemex Earn ile portföyünüzü kolay ve güvenli bir şekilde büyütebilir, Bitcoin, Ethereum, stablecoin’ler ve daha birçok varlıkta rekabetçi, yüksek getiri sağlayan APY’ler elde edebilirsiniz.
Varlıklarınızı işlem yaparken, tutarken veya piyasayı takip ederken çalıştırmanın en akıllı yolu Phemex Earn’dur.
Register to get $180 Welcome Bonus!
