Kripto para arbitrajı, görece düşük riskli karlar yaratmak için farklı piyasalardaki benzer kripto varlıklar veya aynı piyasadaki farklı kripto para çiftleri arasındaki fiyat farklılıklarını kullanan bir işlem stratejisidir.
Arbitraj veya piyasa verimsizliklerinden avantaj sağlama konsepti, ne yeni ne de kripto paralara özel bir konsepttir. Arbitraj yıllardır vardır ve ilk hisse, bono, emtia ve forex piyasaları ortaya çıktığından beri kullanılan popüler bir işlem stratejisidir.
Kripto Arbitraj Nasıl Yapılır?
Arbitraj işlemlerinin nasıl işlediğini açıklamadan önce kripto para borsalarının nasıl piyasa yaptıklarını, fiyat verdiklerini ve neden bazı zamanlar aynı coinlerin farklı borsalarda farklı değerlere sahip olabildiğini incelememiz gerekmektedir.
Anlamamız gereken ilk önemli konsept emir defterleridir.
Emir defterleri
Emir defterleri, traderların herhangi bir zamanda belli kripto varlıklara ilgisini kaydeden ve gösteren, merkezi kripto para borsaları tarafından kullanılan dinamik, gerçek-zamanlı elektronik kayıtlardır.
Emir defterleri değişen sayıları ve açık bir sebep olmadan sürekli sinyal vermeleri nedeniyle başlangıçta göz korkutucu gözükebilmektedir — aslında altında yatan konsept oldukça basittir.
Emir defterlerinde iki taraf vardır ve dört kilit veri noktasını gösterirler. Bu iki taraf alış-tarafı (buy-side) ve satış-tarafı (sell-side), ve dört nokta teklif (bid), satış (ask), miktar ve fiyattır.
Alış-tarafı (Buy-side) Nedir?
Emir defterinin alış-tarafı son işlem fiyatının altındaki tüm bekleyen alış emirlerini gösterir. Alıcıların ilgilediği fiyatlara teklif (bid) denmektedir. Diğer bir deyişle teklif esasen şunu belirten bir beyandır: “Ben Y fiyatından X miktar almak istiyorum.”
Bir kripto paranın değeri genellikle başka bir kriptoya karşı (diğer adıyla işlem çifti) karşı belirlenmektedir. Böylelikle emir defterinde teklif şu şekilde okunmaktadır: “40 ETH fiyatından 1 BTC almak istiyorum.”
Satış-tarafı (Sell-side) Nedir?
Alış tarafının tersine emir defterinin satış-tarafı son işlem fiyatının üstünde olan tüm bekleyen satış emirlerini (diğer adıyla “ask”) içerir. Satıcının satış fiyatı şu şekilde okunacaktır: “1 BTC fiyatından 40 ETH satmak istiyorum.”
Emir defterleri gerçek-zamanlı arz ve talebi göstermesinin yanında, “piyasa derinliği” veya borsadaki kripto varlığın likiditesi hakkında da bilgi sağlamaktadırlar.
Likidite ne demektir?
Bu yazıda likidite, varlığın borsada farklı fiyatlardaki alış veya satış hızını ifade etmektedir. Likiditeyi ölçmenin en iyi yollarından biri varlığın fiyatının belli bir süre zarfında kaç defa işlem gördüğü miktar ile çarpılmasıyla elde edilen işlem hacmi üzerinden ölçmektir. Yüksek likidite varlık üzerinde fazla sayıda insanın aktif olarak işlem yaptığı anlamına gelmektedir. Ne kadar fazla alıcı ve satıcı mevcut olursa, işlem yapacak birini bulmak da o kadar kolaylaşmaktadır. Bu, fiyatın kayma olasılığını da azaltır (hedef fiyatınızda yeterli likidite olmadığında bir sonraki en iyi fiyattan işlem yapmak zorunda kalmak). Bir diğer yandan düşük hacim ve düşük likidite, işlem ve arbitrajı çok daha maliyetli veya zor yapmaktadır.
Neden Borsalar Farklı Kripto Fiyatlarına Sahiptir?
Artık emir defterlerinin veya kripto para borsalarının nasıl fiyat verdiklerini ve piyasa yaptıklarını anladığımıza göre — neden benzer kripto paraların farklı fiyatlara sahip olabildiklerini ve arbitrajcıların kar için bu farkları nasıl kullanabileceklerini anlamak daha kolay olacaktır.
Bu fiyat varyasyonlarının iki temel sebebi standart fiyatlandırma eksikliği ve kripto para borsalarındaki likidite farklılıklarıdır.
Kripto paralar genelde ne egemen ülkeler tarafından yönetilmediklerinden ne de itibari para birimlerine sabitlenmediklerinden, küresel çapta standart fiyatlara sahip değildirler. Bunun yerine fiyatları tamamen piyasanın arz ve talebine göre belirlenmektedir. Her kripto para borsası esasen emir defterlerinde farklı likidite seviyeleri olan piyasalara sahip olduklarından, birden çok borsada bir varlığın farklı fiyatlandırılması normaldir.
Bir kripto paranın arz ve talebi piyasalar arasında farklılık gösteriyorsa, fiyatı da farklılık gösterecektir.
Traderlar Kripto Arbitrajı ile Nasıl Para Kazanırlar?
Bir arbitraj traderının işi, piyasanın yönü farketmeksizin bu fiyat farklılıklarından avantaj sağlamak ve kar etmektir. Örnek olarak, bir noktada Bitcoin fiyatı Binance’de 23,000$ ve Phemex’te 22,850$ ise, arbitrajcı hızlıca BTC’yi Phemex’te 150$ – ücretler kar etmek için Binance’ten satın alacaktır.
Tabi ki bu işlem ideal koşullar altında sadece teoride gerçekleşmektedir.
Kripto Arbitrajı Karlı mı?
Pratikte arbitraj işlemleri aşırı rekabetçidir ve fırsatlar sadece birkaç saniye sürmektedir. Arbitrajcılar sadece fiyat farklarından çok daha fazla şeyi hesaba katmalıdırlar; işlem gerçekleştirme hızı, zamanlama, ücretler, vergiler, likidite, pozisyon boyutu ve çekim prosedürleri işlemin karlılığını belirlemede kritik rol oynar.
Arbitraj işleminin daha gerçekçi bir sürecini anlamak için daha derine inmemiz gerekir.
Kripto Arbitraj Türleri
Basit veya Çapraz-Borsa Arbitrajı
Basit veya çapraz-borsa arbitrajı bir coinin yukarıda açıklandığı şekilde alış ve satışını ifade etmektedir. Adından da anlaşılacağı üzere çapraz-borsa arbitrajında kripto para bir borsadan daha düşük fiyata alınıp, bir diğerine transfer edilip, o borsada kar elde etmek için daha yüksek bir fiyattan satılmasını içerir.
İşlem, teoride basit gibi gözükse de pratikte olduğundan çok daha komplikedir ve birden çok alt-aşama ve zorluk içermektedir.
Bu sürece sadece başlamak için bile traderın birden çok borsa hesabını önceden fonlaması gerekir. Spreadler (en yüksek teklif (bid) ile en düşük satış (ask) arasındaki fark) sadece saniyeler sürerken, çapraz-borsa transferleri ve çekimleri saatler hatta günler sürebilmektedir. Çapraz-borsa arbitrajı eşzamanlı veya neredeyse anında alış ve satış yapmayı gerektirir, bunun da önceden fonlanmış hesaplar olmadan gerçekleştirilmesi neredeyse imkansızdır.
Bir sonraki adım bu arbitraj fırsatlarını tanımlamak ve miktarını belirlemektir. Bu süreçte birden çok borsada en yüksek teklif ve en düşük satış fiyatlarını sürekli olarak görüntüleme ve karşılaştırma, değerlerde örtüşmeleri arama bulunur. Fırsat ortaya çıktığında bile varlığın likiditesini oluşturan spreadin büyüklüğü ile her iki borsanın yapıcı, alıcı ve çekim ücretleri hesaplanarak ölçülmelidir. Sıklıkla bu ücretler, fiyatlarda kayda değer farklar olmasına rağmen işlemi karsız hale getirecektir.
Son olarak, tüm uygun koşullar oluştuğunda arbitrajcı işlemleri gerçekleştirecektir. Ancak yukarıda bahsedildiği üzere, bu işlemler hızlı yapılmaması halinde, başka bir rakip bu fırsatı ortadan kaldırabilmektedir.
Üçlü Arbitraj
Üçlü arbitraj, kar elde etmek için aynı borsadaki üç farklı kripto para arasındaki fiyat farklarını kullanan işlem stratejisidir.
Bu senaryoda arbitraj fırsatı aynı borsada belli bir kripto bir coine karşı aşırı fiyatlandığında ve başka bir coine karşı düşük fiyatlandığında ortaya çıkmaktadır.
Örnek olarak, Bitcoin, Litecoin’e karşı aşırı fiyatlandırılmış, ancak Ethereum’a karşı düşük fiyatlandırılmış olabilir. Bu durumda arbitrajcı Bitcoin’i (bu işlemde “ana” kripto para olmaktadır) Litecoin satın almak için, Litecoin’i Ether satın almak için kullanacak, ve sonrasında tam dairesel bir hareketle Ether’i tekrar Bitcoin satın almak için satacaktır. Hesaplamalar doğru yapılmış ve her işlem plan dahilinde gerçekleştirilmiş ise, nihai Bitcoin miktarı başlangıçtaki miktardan daha yüksek olacaktır.
Üçlü arbitrajın basit arbitraja kıyasla avantajı, traderin tek bir borsada kalmasına izin vererek ilave çekim ücretlerinden kaçınmasını sağlamasıdır.
Bir diğer yandan üçlü arbitrajın dezavantajı aynı borsada birden çok para birimi çifti arasındaki spreadlerin genellikle dar (%1’den az) olmasıdır, bu da işlem başına karların aşırı az olacağı anlamına gelmektedir. Dahası üçlü arbitraj fırsatları da birkaç saniyeden fazla sürmemektedir. Bunların tanımlanması ve miktarının belirlenmesi gelişmiş otomatik işlemler için genellikle özel yazılım gerektirmektedir.
Sınır-Aşırı Arbitraj
Düzenleyici arbitraj olarak da bilinen sınır-aşırı arbitraj, farklı yargı çevrelerinde yer alan birden çok borsada aynı kripto para üzerindeki fiyat farklarından avantaj sağlayan işlem stratejisidir.
Bazı zamanlarda bölgesel sınırlamalar ve sınır-aşırı işlemlerin karmaşıklığından dolayı bir kripto para farklı ülkelerde çok farklı fiyatlara sahip olabilmektedir.
Bunun gerçek-dünyada en bilinen örneği kimchi premium’dur.
Peki, Kimchi Premium Nedir?
Kimchi premium, Bitcoin fiyatının Güney Kore kripto para borsalarında önemli miktarda daha yüksek olmasını ifade eder. Bunun nedeni ülkedeki sermaye sınırlamaları ve diğer yüksek-karlı yatırım fırsatlarıdır. 2017’nin sonlarında ve 2018’in başlarında Bitcoin fiyatı bu borsalarda fırlamış ve dünyanın kalanından %30-50 daha yüksek hale gelmiştir. Bu, yabancı yatırımcılar için önemli bir sınır-aşırı arbitraj fırsatı yaratmıştır. Yabancı arbitrajcılar Batı borsalarından Bitcoin satın almış, Güney Kore borsalarına transfer etmiş ve bunları büyük bir kar marjıyla satmışlardır.
Tüm arbitraj fırsatlarında olduğu gibi kimchi premium da uzun sürmemiştir. Birkaç ay içerisinde spread önemli oranda azalmış ve Bitcoin’in Güney Kore fiyatları küresel ortalamaya geri dönmüştür.
Kripto Arbitrajı Yasal mı?
Hukuka uygunluk açısından arbitraj işlemleri herhangi bir kripto işlem türünden farklı değildir.
Bununla beraber kripto para düzenlemeler farklı ülkelerde ve yargı çevrelerinde farklılık göstermektedir, yani devam etmeden yerel kanunlarınızı incelemeniz en iyisi olacaktır.
Dikkate alınması gereken en önemli konu kripto para işlemlerinin vergi sonuçlarıdır. ABD ve Avustralya gibi bazı ülkeler Bitcoin ve diğer benzer kripto paraları emtia olarak sınıflandırmaktadır. Bu da işlemlerin sermaye kazancı vergisine tabi olacağı anlamına gelmektedir.
Bir diğer yandan Almanya, İsviçre, Japonya ve Çin kripto paraları sırasıyla özel sektör parası, döviz, yasal ödeme metodu ve sanal emtia olarak kabul etmektedir. Bu yargı çevrelerinde kripto işlemleri sermaye kazancı vergisine tabi değildir, ancak başka veri düzenlemelerine tabi olabileceklerdir.
Sonuç
Kripto para piyasaları hala genç, volatil, gevşek düzenlenmiştir ve sıklıkla sofistike olmayan yatırımcılar bulunmaktadır. Bu durum kripto paraları, geleneksel denklerinden çok daha verimsiz hale getirmektedir. Ve her ne kadar bunun kesinlikle dezavantajları olsa da aynı zamanda traderların kar edebileceği önemli miktarda daha fazla arbitraj fırsatı olduğu anlamına gelmektedir.
Fırsatlar mutlaka olsa da arbitraj işlemleri kesinlikle risksiz değildir. Süreç oldukça karmaşık olabilmekte ve uzmanlaşmak için önemli miktarda uzmanlık ve deneyim gerektirmektedir.
Ancak kripto piyasaları asla uyumaz; küresellerdir, 24/7 açıktırlar ve sanal olarak herkese mevcutturlar. Kripto para arbitrajı, uzmanlaşıldığında ileride özel araçlarla otomatik hale getirilebilecek ve ölçeklendirilebilecek çok karlı bir uygulama olabilmektedir.
Register to get $180 Welcome Bonus!
