Verimli bir finansal piyasada genellikle iki tür trader bulunur: piyasa yapıcılar ve piyasa alıcılar. Koordine çalışan bu iki tür trader, çeşitli borsalarda listelenen varlıkların bol likiditeye sahip olmasıyla piyasaların adil ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlar. Piyasada alım-satım yapan herkes bu iki kategoriden birine girer.
Piyasa likiditesi, yüksek verimli bir piyasanın en önemli özelliklerinden biridir. Yüksek likiditeye sahip bir piyasa, varlıkların gerçeğe uygun bir değerden kolaylıkla alınıp satılabildiği bir piyasadır. Esasen, bir varlığa sahip olmak isteyen traderlardan yüksek talep olduğunu ve bu varlığı satmak isteyen kişilerin piyasaya yüksek bir arz sunduğunu ifade eder. Daha küçük perakende yatırımcılar bile limit emirler gibi hemen uygulanmayan emirler vererek piyasa yapıcı olabilseler de, en önde gelen piyasa yapıcılar arasında Morgan Stanley, Goldman Sachs, The Vanguard Group, Blackrock ve Fidelity Investments gibi büyük finansal kuruluşlar bulunmaktadır.
Kripto Piyasasında Piyasa Yapıcı ve Piyasa Alıcı Nedir?
Kripto para piyasalarında piyasa yapıcı ve piyasa alıcı kavramı, hisse senetleri, emtialar ve döviz (Forex) gibi geleneksel finansal varlıklara yönelik piyasalardakiler ile aynıdır. Bu iki varlık, herhangi bir kripto borsasının can damarıdır ve mevcudiyetleri (veya yoklukları) güçlü ve sağlam bir borsayı zayıf bir borsadan ayıran şeydir. Borsalar genellikle çeşitli işlem çiftlerini yönetmek için bir emir defteri kullanarak piyasa alıcıları ve yapıcılar ile emir defterinin adil ve şeffaf bir şekilde işlemesini sağlar.
Kripto para piyasalarında, merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosisteminin bir parçası olarak, tüm merkeziyetsiz borsaların (DEX’ler) işlemesini sağlayan temel protokol olan otomatik piyasa yapıcılar (AMM’ler) kavramı vardır. AMM’ler, bazen fiyat manipülasyonlarına ve likidite krizlerine yol açabilecek merkezi borsalara ve geleneksel piyasa yapma tekniklerine olan ihtiyacı ortadan kaldırır. Genellikle merkezi borsalardaki işlem çiftlerinin eşdeğeri, DEX’lerdeki likidite havuzlarıdır.
Piyasa Yapıcı Nedir?
Piyasa yapıcılar, kendi hesapları için menkul kıymet ticareti yapan, bir borsanın bireysel katılımcıları veya üye firmalarıdır. Borsanın emir defterindeki çeşitli emirlerdeki alım-satım farkından kâr etme karşılığında piyasa için likidite ve derinlik sağlayıcıları olarak hareket ederler.
Piyasa Yapıcılar Kimlerdir?
Geleneksel olarak, yatırımcılara varlık alım ve satım çözümleri sunan en yaygın piyasa yapıcıları büyük aracı kurumlardır. Piyasa kuralları, varlıkların piyasa yapıcı tarafından satın alınması ile başka bir alıcıya satışı arasında değeri düşebileceğinden, varlıkları elinde tutma riskini üstlendikleri için piyasa yapıcıların alım-satım farkından kar elde etmelerini sağlar.
Belirlenmiş Piyasa Yapıcı (DMM) Nedir?
Ayrıca, borsanın işlem gören belirli bir varlık için birincil bir piyasa yapıcı seçtiği, belirlenmiş bir piyasa yapıcısı (DMM) kavramı da vardır. Bu piyasa yapıcılar, fiyat beslemelerini ve tekliflerini korumak ve bu varlık için herhangi bir alım satım işlemini kolaylaştırmakla sorumludur. New York Menkul Kıymetler Borsası’ndaki (NYSE) DMM’ler uzman olarak bilinirler. Belirli bir piyasa yapıcı, aynı anda yüzlerce varlık için piyasa oluşturabilir. Bir DMM, genellikle menkul kıymet ihraççısı tarafından “piyasayı oluşturmak”, yani derinlik ve likidite sağlamak için işe alınır. Credit Suisse, UBS, BNP Paribas ve Deutsche Bank, küresel hisse senedi piyasalarında piyasa yapıcılarıdır. Aracı kurumlar birbirleriyle rekabet ederken, uzmanlar teklif ve taleplerin doğru bir şekilde raporlanmasını ve yayınlanmasını sağlar.
Piyasa Yapıcılar Nasıl İşlem Yapar?
Piyasa yapıcılar genellikle piyasanın her iki tarafında işlem yapar. Likidite sağlanan varlığın hem alış hem de satış fiyatı üzerinden bir fark alırlar. Yapıcılar, alış-satış fiyatları için de teklifleri korurlar. Bir varlığı piyasaya satmak isteyen traderlar, alım satımı genellikle piyasa fiyatından biraz daha düşük olan teklif fiyatından gerçekleştirirler. Öbür taraftan, portföylerine bir varlık eklemek isteyen yatırımcılarınsa, genellikle piyasa fiyatının biraz üzerinde olan satış fiyatını ödemeleri gerekir. Piyasa fiyatı ile alış-satış fiyatı arasındaki bu farklılıklar, alış-satış farkı olarak bilinir ve bu, piyasa alıcıları tarafından gerçekleştirilen işlemlerde piyasa yapıcıların kazandığı kârdır. Ayrıca müşterilerine likidite sağladıkları (LP) için komisyon alırlar.
Piyasa Yapıcılar Piyasayı Manipüle Edebilir mi?
Piyasa yapıcıların işlem yapması etik açıdan sorgulanabilir olsa da, likidite sağladıkları varlığın fiyatını diğer piyasa katılımcıları ile ihtilaf ve işbirliği yoluyla manipüle etmeleri mümkündür. Bu teorik olasılıktan, piyasa yapıcı sinyallerine ilişkin yaygın “şehir efsaneleri” ortaya çıkmaktadır. Ancak, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC) içeriden bilgi alanların alım satımını (insider trading) önlemek için piyasa yapıcıların, gerçekleştirilmek için sıraya alınan işlemler hakkında mesajlaşmasını yasakladı.
Otomatik Piyasa Yapıcılar Nasıl İşler?
Kripto para piyasasında, bünyesinde AMM bulunduran UniSwap gibi projeler son iki yılda popülerlik ve güvenilirlik kazandı. Geleneksel bir yapıcı-alıcı modeliyle karşılaştırıldığında, AMM’ler, piyasanın merkeziyetsiz borsalarda (DEX’ler) merkeziyetsiz ve özerk bir şekilde çalışmasına olanak verir.
DEX’ler, borsaların alıcılar ve satıcılar arasındaki emirleri eşleştirmek için kullandığı emir defteri sistemi yerine AMM’leri kullanır. AMM’ler, varlığın fiyatını tanımlamak ve borsada likidite sağlamak için akıllı sözleşmeler kullanır. Diğer piyasa katılımcılarıyla alım satım yapmak yerine, yatırımcılar likidite havuzları aracılığıyla alım satım yapmaktadır. Belirli işlem çiftleri için çeşitli likidite havuzları vardır, DEX kullanıcıları bu havuzlarda, seçilen işlem çiftinin önceden belirlenmiş belirli bir oranını yatırarak bir likidite sağlayıcısı (LP) olmayı seçebilirler.
AMM’ler, likidite havuzunda tutulan varlıklar arasındaki ilişkiyi kurmak için genellikle önceden tanımlanmış bir matematiksel denklem kullanır. LP’ler, havuzda gerçekleştirilen işlemlerde ödenen ücretlerin belirli bir yüzdesi ile ödüllendirilir. Ayrıca, kullanıcılara ek olarak protokolün yönetişim tokenları da LP’lere verilir.
AMM’lerle ilişkili temel risklerden biri kalıcı kayıptır.
Piyasa Alıcısı Nedir?
Piyasa alıcıları, işlem yapmak ve pozisyonlarını gerçekleştirmek için acil likidite arayan, ticaret ekosistemindeki piyasa katılımcılarıdır. Bu, onların beraber var olma ilişkisi içinde çalışmalarını ve ilgili hedeflerine ulaşmak için birbirlerine ihtiyaç duymalarına yol açar.
Piyasa Alıcıları Kimlerdir?
Piyasa alıcıları, genellikle varlığın fiyat hareketinden kâr elde eden veya varlığın fiyat hareketini portföylerindeki diğer pozisyonlara karşı koruma olarak kullanan traderlar ve perakende yatırımcılardır. Piyasa alıcıları genellikle piyasa yapıcılardan daha düşük bir frekansta pozisyonlarını değiştirdiğinden, görece yüksek işlem maliyetleri pek endişe verici bir durum değildir. Sıklıkla işlem yapan piyasa alıcıları bile, piyasa yapıcılar tarafından gerçekleştirilen işlemlerin hacmi ve sayısı nedeniyle piyasa dinamikleri üzerinde piyasa yapıcılardan daha küçük bir etkiye sahip olma eğilimindedir.
Büyük bankacılık kurumları ve işletmeleri, ideal alış-satış fiyatının gerçekleşmesini beklemek yerine, belirli işlemleri hemen tasfiye etmeleri veya gerçekleştirmeleri gerekiyorsa, piyasa alıcısı olabilirler.
Piyasa Yapıcı ve Piyasa Alıcı Ücretleri Nedir?
Borsalar için yapıcı-alıcı modeli, işlem çiftine likidite sağlayan yapıcı emirleri ile piyasadan likiditeyi alan alıcı emirleri arasındaki ücretleri ayırt etmenin bir yoludur. Bu emirlerin her ikisi de piyasa katılımcıları için farklı bir ücret yapısı gerektirir. Piyasa alıcıları fiyat hareketleri yoluyla kâr elde eder veya portföylerini riskten korurken, piyasa yapıcılar genellikle belirli bir varlığa likidite sağlamaları karşılığında bir alış-satış farkı kazanırlar.
Phemex’in Ücret Yapısı Nedir?
Phemex, %0,01 yapıcı ücreti ve %0,06 alıcı ücreti içeren bir ücret yapısına sahiptir. Daha ayrıntılı bilgi için lütfen bu linkteki yazıya göz atın https://phemex.com/fees-conditions.
Sonuç
Yapıcı-alıcı modeli, merkezi borsalarda listelenen varlıklar için en yaygın kullanılan fiyatlandırma modelidir. Bu geleneksel model artık Otomatik Piyasa Yapıcılar (AMM’ler) ve Elektronik İletişim Ağları’nın (ECN’ler) getirdiği yenilik ve rekabet içinde olsa da, bunların pazardaki ilişki düzeyi hala çok belirgindir ve bir varlığın piyasadaki verimli işleyişi için son derece önemlidir.
Register to get $180 Welcome Bonus!
