Tóm tắt
- High-Frequency Trading là gì? High-Frequency Traders (HFTs) sử dụng các thuật toán máy tính, gọi là ‘algobots’, nhằm kiếm lợi nhuận arbitrage từ biến động giá rất nhỏ trong những khoảng thời gian cực kỳ ngắn.
- Lợi thế của High-Frequency Trading: Tốc độ xử lý giao dịch vượt trội, tỷ lệ quay vòng lệnh và tỷ lệ lệnh/thực hiện cực cao.
- High-frequency trading có đạo đức không: Dù HFTs thường được dùng để tăng thanh khoản, tốc độ giao dịch nhanh khiến thanh khoản này biến mất quá sớm. “Thanh khoản bóng ma” này khiến nhà giao dịch khó đặt lệnh, đẩy các nhà đầu tư nhỏ lẻ ra khỏi thị trường.
Thị trường chứng khoán không dành cho những người thiếu kiên trì. Nơi này đòi hỏi sự tập trung cao độ và khả năng bình tĩnh xử lý đủ loại tình huống. Với hàng nghìn tỷ USD cổ phiếu được trao đổi mỗi ngày trên khắp thế giới, gần như không có chỗ cho sai sót.
Một đặc điểm căn bản của thị trường tài chính lành mạnh là tính thanh khoản. Một tài sản sẽ trở nên vô giá trị nếu không có ai muốn mua. Các trung gian gọi là "market maker" kiếm lời bằng cách cung cấp thanh khoản, đứng ra khớp các giao dịch tại nhiều mức giá khác nhau để nhận phí. Khi thị trường phát triển về quy mô và công nghệ, mức phí này giảm đi, song các bên trung gian cũng không ngừng tiến hóa.
High-Frequency Trading là gì?
Máy tính có thể chưa đủ thông minh để thay thế hoàn toàn con người, nhưng chúng vẫn thực hiện nhiều tác vụ tốt hơn bất kỳ ai trên hành tinh. High-Frequency Traders (HFTs) khai thác thuật toán máy tính (algobots) để tìm arbitrage, tận dụng những chênh lệch giá cực nhỏ xuất hiện trong giây lát.
High-Frequency Trading vận hành như thế nào?
Chỉ trong chớp mắt, HFTs có thể đặt lệnh và kiếm lời nhờ loại bỏ những điểm kém hiệu quả của market maker thủ công. Dù các thuật toán high-frequency trading thường được các quỹ phòng hộ hoặc tổ chức đầu tư lớn sử dụng, việc phổ biến bot giao dịch cũng phần nào giúp ích cho nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Bid-ask spread hiện đã thấp hơn rất nhiều so với 20 năm trước (một phần do quy đổi nhỏ lẻ hơn từ năm 2001). Dù vậy, giao dịch điện tử đã giúp cải thiện thanh khoản thị trường; một nghiên cứu ghi nhận bid-ask spread tại Canada tăng 9% sau khi Chính phủ hạn chế HFT bằng cách áp phí năm 2012.
Tuy nhiên, HFT không phải hoàn toàn tích cực và có lợi. Ảnh hưởng lâu dài của giao dịch thuật toán quy mô lớn đến cả thị trường và nhà đầu tư nhỏ vẫn còn nhiều tranh cãi. Dù bid-ask spread giảm, nhưng khi thanh khoản vượt một ngưỡng nhất định, lợi ích có thể sụt giảm.
Lịch sử phát triển của HFTs
Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE) từng thuê các đơn vị Supplemental Liquidity Providers (SLPs) bổ sung cạnh tranh cho các báo giá thanh khoản sẵn có trên sàn. Phí hoàn lại SLP rất nhỏ, nhưng với hàng triệu giao dịch mỗi ngày, vẫn mang lại lợi nhuận lớn.
Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) phê duyệt giao dịch tự động năm 1998, HFT bắt đầu xuất hiện khoảng một năm sau đó. Khi ấy thời gian khớp lệnh vẫn gần như vài giây, đến năm 2010 đã rút ngắn còn mili giây. Ngày nay, HFTs ra quyết định ở cấp độ phần trăm micro giây, và khi sức mạnh tính toán tiếp tục tăng, giao dịch tự động ngày càng nhanh hơn.
Sự trỗi dậy của giao dịch thuật toán ( nguồn )
Lợi thế của High-Frequency Trading
HFT có tốc độ thực thi vượt trội
High-frequency trading là phương pháp sử dụng phần mềm mạnh để thực hiện lượng lớn lệnh giao dịch trong các phần nhỏ của giây. Nhờ các chương trình phức tạp, HFTs có thể quét cùng lúc nhiều thị trường, tự động ra quyết định theo điều kiện đặt trước. Đa phần trường hợp, tốc độ thực thi càng nhanh thì lợi nhuận càng cao.
Tỷ lệ quay vòng lệnh và lệnh/thực hiện cao
Bên cạnh tốc độ vượt trội, tỷ lệ quay vòng lệnh và ratio lệnh/thực hiện cũng là đặc điểm nổi bật của HFT. Phương pháp này trở nên phổ biến khi các sàn giao dịch khuyến khích cung cấp thanh khoản sau sự sụp đổ của Lehman Brothers năm 2008.
HFT có tiềm năng tăng trưởng quốc tế khổng lồ
HFT đang có tiềm năng phát triển mạnh ở các thị trường chứng khoán toàn cầu, nhiều nơi sớm chấp nhận hoặc hỗ trợ công nghệ này. Tuy nhiên, nhiều vụ kiện hướng vào HFT vì lợi thế thời gian không công bằng mà sàn giao dịch cung cấp, sự phản đối với HFT cũng dần gia tăng.
Năm 2012, Pháp là quốc gia đầu tiên áp thuế riêng cho HFT, Ý nhanh chóng làm theo. Một nghiên cứu về tác động HFT lên đợt biến động trái phiếu Kho bạc Hoa Kỳ năm 2014 không đưa ra kết luận về nguyên nhân chính, cũng không phủ nhận rủi ro tiềm tàng của HFT với thị trường tài chính trong tương lai.
Độ phủ sóng áp đảo
Trong thập kỷ vừa qua, giao dịch thuật toán và high-frequency hoàn toàn áp đảo giới trading. Giai đoạn 2009-2010, trên 60% giao dịch Mỹ do HFT chi phối (gần đây con số này giảm). High-frequency trading nằm trong nhóm algorithmic trading, nơi chia nhỏ lệnh lớn thành nhiều lệnh nhỏ thực hiện tại những thời điểm khác nhau và quản lý lệnh xuyên suốt vòng đời giao dịch.
Các chiến lược HFT phổ biến trong thị trường Crypto
HFT (High-Frequency Trading) bao gồm nhiều chiến lược đa dạng, được tinh chỉnh phù hợp với thị trường crypto. Một số chiến lược phổ biến:
- Arbitrage Trading: Kiếm lợi từ chênh lệch giá cùng một tài sản trên các sàn khác nhau. Bao gồm:
- Arbitrage sàn giao dịch: Mua rẻ ở sàn này, bán giá cao ở sàn khác.
- Arbitrage tam giác: Tận dụng sự chênh lệch giá giữa 3 cặp giao dịch (vd: ETH → BTC → USDT).
- Arbitrage xuyên biên giới: Tận dụng chênh lệch giá tại các khu vực, dù thường có tốc độ xử lý chậm hơn.
- Market Making: Tạo thanh khoản bằng cách đặt lệnh mua-bán giới hạn liên tục, ăn phần chênh lệch spread. HFT market maker điều chỉnh lệnh liên tục để tránh ôm vị thế lớn.
- Momentum Ignition/Trend Following: Phát hiện sóng tăng/giảm ngắn hạn và giao dịch theo xu hướng, ví dụ mua khi volume tăng đột biến hoặc bán tháo khi lực bán mạnh.
- Mean Reversion/Statistical Arbitrage: Phát hiện giá lệch khỏi xu hướng thông thường và đặt cược giá sẽ quay lại mức cân bằng.
- Phân tích Sổ lệnh (Order Book Analytics): Phân tích dữ liệu sổ lệnh theo thời gian thực để đoán xu hướng hoặc chuẩn bị cho lệnh lớn; đôi khi cận kề với giao dịch "predatory" nhưng vẫn hợp pháp do dùng thông tin công khai.
- Latency Arbitrage: Khai thác độ trễ truyền dữ liệu thông tin giao dịch giữa các sàn; chiến lược này vẫn còn gây tranh cãi trong ngành HFT.
Những chiến lược này thể hiện rõ bản chất động và tốc độ “chớp nhoáng” của HFT tại thị trường crypto.
Ví dụ về Arbitrage (nguồn)
Cách thuật toán HFT vận hành?
Lệnh mua bán lớn từ các quỹ hưu trí hoặc bảo hiểm có thể ảnh hưởng mạnh tới giá cổ phiếu, giao dịch thuật toán hy vọng giảm tác động đó bằng cách chia nhỏ đơn hàng thành nhiều lệnh nhỏ. Vì bản chất dựa vào số lượng lớn giao dịch, HFT vừa giúp hình thành giá, vừa thúc đẩy quá trình khám phá giá.
Các thuật toán này được dùng để điều phối lịch trình gửi lệnh một cách thích ứng, đọc luồng dữ liệu thời gian thực, ghi nhận tín hiệu giao dịch và phát hiện các cơ hội arbitrage. Algobot hiện còn có thể đặt lệnh dựa trên kỳ vọng xu hướng và tin tức thị trường.
Thuật toán HFT vận hành lệnh hai chiều nhằm khai thác chênh lệch bid-ask spread. Chúng cố dự báo trước các lệnh lớn bằng cách lần theo nhóm lệnh nhỏ hơn, nhận diện mô hình và thời gian vào lệnh. Khi ấy, thuật toán HFT sẽ “đi trước” các lệnh lớn, điều chỉnh giá để khớp nhanh hơn.
HFT chủ yếu dành cho các công ty chuyên nghiệp; nhà đầu tư cá nhân gần như không thể tham gia. HFT đòi hỏi máy tính cực nhanh, thường xuyên nâng cấp phần cứng đắt đỏ, hạ tầng phải đặt gần trực tiếp server sàn giao dịch nhất có thể (colocation).
Các đơn vị này cần dữ liệu thị trường "thô" real-time, đảm bảo không có bất kỳ độ trễ nào và cần các thuật toán luôn cạnh tranh về tốc độ với HFT khác.
Nhược điểm của High-frequency trading
Tăng thanh khoản và giảm bid-ask spread là tốt cho thị trường, nhưng high-frequency trading có những cái giá đôi khi khó nhận thấy. Khi sàn giao dịch thuê HFT, chúng sẽ tiếp cận được các lệnh vào thị trường vừa đủ sớm để tận dụng lợi thế.
Nếu phát sinh một lệnh mua lớn trên một sàn, HFT sẽ "chạy nước rút" gom hàng từ sàn khác để bán lại giá cao. Một số ý kiến coi đây là đặc quyền giao dịch "trả phí" và lập luận rằng giá trị thực với thanh khoản thị trường không nhiều, chỉ tăng lớp trung gian. Giáo sư Rajiv Sethi gọi đây là công đoạn "trung gian tài chính thừa", nhảy vào giữa người mua và bán thay vì làm thị trường hiệu quả hơn.
Các HFT còn khiến nhiều đối thủ khác e dè rút lui, vì không ai muốn đua với robot chuyển động nhanh hơn cả câu "tiền".
Giới kinh tế gọi hiện tượng này là “adverse selection”, ảnh hưởng cả tới các HFT cạnh tranh lẫn nhà đầu tư nhỏ lẻ. Sự cạnh tranh HFT đẩy đến các lệnh "giả" hoặc spoofing, bẫy thuật toán đối thủ.
Nhiều nhà phê bình tin rằng HFT không tạo lập thị trường mà chỉ đánh cược chiều hướng, khiến thanh khoản thật thấp đi và biến động trong ngày tăng mạnh. Một số khác chỉ ra dù HFT lợi nhuận tốt, nhưng không thật sự gia tăng giá trị cho thị trường, và chi phí cạnh tranh rất đắt đỏ. Năm 2012, Knight Capital đã mất 440 triệu USD chỉ vì lỗi phần mềm mới, mua bán nhầm 7 tỷ USD cổ phiếu trước khi được cứu trợ và sát nhập vào KCG Holdings, đến nay vẫn chật vật tồn tại.
Nút thắt lớn nhất của HFT là biên lợi nhuận giảm, chi phí vận hành cao, quy định pháp lý chặt lên và biên độ rủi ro nhỏ.
Đã có những khoản đầu tư khổng lồ như Spread Networks chi 300 triệu USD chỉ để cải thiện tốc độ bằng cách kéo cáp quang thẳng từ Chicago tới New York. Trong thế giới HFT không có “huy chương bạc”, chỉ ai nhanh hơn mới thắng. Vậy nên, khi một bên cải tiến, các bên còn lại buộc phải chi tiền nâng cấp liên tục hoặc bị loại khỏi đường đua.
HFT không chỉ phụ thuộc vào tốc độ truyền dẫn dữ liệu mà còn là thuật toán xử lý và quyết định nhanh cỡ nào. Dù thuật toán tối ưu giúp giảm thời gian phân tích, song có ý kiến cho rằng đây chưa chắc là cách tận dụng hợp lý nguồn lực trí tuệ. Một số chuyên gia ghi nhận, dù HFT đã giảm thời gian arbitrage từ 97ms xuống 7ms, nhưng lợi nhuận hầu như không đổi.
Sự đổi mới công nghệ mở ra khả năng giao dịch dường như không giới hạn, tuy nhiên luật pháp vẫn chưa thực sự theo kịp thời đại mới này. Các công ty HFT đầu tiên từng nắm lợi thế cực lớn khi thị trường còn sơ khai. Dù HFT thu hẹp cơ hội của trader ở thị trường phát triển, các thị trường mới nổi vẫn có thể tận dụng cơ hội HFT mạnh mẽ.
Tương lai của High-frequency trading?
High-frequency trading là chủ đề nhiều tranh cãi và không ít chỉ trích. Khi thay thế broker truyền thống bằng thuật toán, những quyết định diễn ra trong phần nghìn giây có thể tạo hiệu ứng lâu dài trên thị trường.
Năm 2010, chỉ số Dow Jones mất 1.000 điểm trong 20 phút (tương đương 10%), sau đó hồi phục. Điều tra cho thấy một đơn hàng HFT quy mô lớn đã châm ngòi bán tháo, gây nên cú rớt “flash crash” lịch sử này.
Dù HFT thường thúc đẩy thanh khoản, nhưng tốc độ giao dịch quá nhanh đồng nghĩa với việc thanh khoản chỉ tồn tại trong tích tắc (“thanh khoản bóng ma”), khiến trader khó đặt lệnh, đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ. Một số giải pháp được đề xuất như trì hoãn luồng dữ liệu tới HFT, tổ chức các phiên đấu giá batch thay vì nhận lệnh theo thứ tự thời gian.
Cách tiếp cận này mang lại quyền kiểm soát thời gian khớp lệnh rõ ràng hơn, thay vì để lệnh được lấp đầy chỉ trong mili giây. Ảnh hưởng thực tế của HFT với thị trường khó đo đếm, nhưng nếu có cấu trúc thị trường tối ưu hơn, HFT có thể dần trở nên thừa và góp phần cải thiện chất lượng giao dịch.
Ví dụ Arbitrage trên DeFi (nguồn)
Các xu hướng mới (2023–2025) trong Crypto HFT
Giai đoạn 2023-2025 cực kỳ sôi động đối với giao dịch thuật toán và high-frequency trong lĩnh vực crypto. Dưới đây là các điểm nổi bật và xu hướng mới:
Dòng vốn tổ chức và “ông lớn” nhập cuộc: Các công ty HFT truyền thống như Jump Trading, DRW (Cumberland), Citadel Securities… đã gia nhập sâu vào crypto, trở thành các nhà cung cấp thanh khoản chủ chốt. Jump Crypto nổi bật khi phản ứng nhanh sau vụ hack cầu Wormhole năm 2022. Sự phát triển này kéo theo các cuộc điều tra của CFTC, cho thấy crypto đang dần bị giám sát như thị trường truyền thống. Đến 2025, cuộc chơi trở thành đường đua của các quỹ lượng hóa lớn, vừa chuyên nghiệp hóa vừa tăng mức độ rủi ro.
Quan tâm và hành lang pháp lý: Các cơ quan quản lý toàn cầu đã bắt đầu chú ý đến giao dịch thuật toán trong crypto; sàn giao dịch triển khai biện pháp giám sát, tăng kiểm tra hành vi thao túng. Từ 2023–2025, SEC xử lý nhiều vụ vi phạm giao dịch trên các nền tảng crypto, trong khi sàn giao dịch châu Á áp dụng quy tắc “latency fairness” nghiêm ngặt hơn. Quy định đang được cập nhật để crypto tiến gần hơn với các tiêu chuẩn chống thao túng như thị trường truyền thống.
Cuộc đua công nghệ vẫn tiếp diễn: Các sàn nghiên cứu ứng dụng phần cứng tăng tốc, cung cấp dịch vụ “crypto colocation” truy cập latenc nhỏ lẻ micro giây.
AI và Machine Learning trong trading: Giai đoạn 2023–2025, doanh nghiệp tăng cường sử dụng AI, học máy để tối ưu hóa chiến lược. Dù HFT chủ yếu dựa vào tốc độ, một số công ty ứng dụng ML cho dự báo giá siêu ngắn hạn và tối ưu hóa chiến thuật. AI ngày càng được tận dụng, nhưng trên khung thời gian cực ngắn, các thuật toán đơn giản vẫn hiệu quả hơn phức tạp.
HFT trên DeFi: Khái niệm Maximal Extractable Value (MEV) nổi lên, khi các công ty tối ưu hóa thứ tự giao dịch trên các hệ như Ethereum. MEV vừa tích cực (arbitrage giá) vừa tiêu cực (sandwich attack), khiến cộng đồng DeFi phải có giải pháp giảm thiểu. HFT từ tài chính truyền thống cũng đã “nhảy” vào DeFi.
Sàn giao dịch và cạnh tranh mới: Xuất hiện các sàn giao dịch phục vụ riêng nhà giao dịch thuật toán, cung cấp tính năng nâng cao và loại lệnh đặc biệt. Sau sự sụp đổ của FTX, các sàn hiện tại đẩy mạnh sản phẩm, sàn DEX cải tiến order book on-chain, mở ra đất diễn cho HFT ngay trên blockchain.
Tóm lại, giai đoạn 2023–2025 khẳng định HFT là một phần cố hữu của thị trường crypto. Nó không còn là khái niệm bị e dè như trước mà đã được cộng đồng và sàn giao dịch đón nhận như yếu tố sống còn tăng thanh khoản. Cảnh quan thị trường ngày càng chuyên nghiệp: nhiều thực tiễn từ tài chính truyền thống đã xuất hiện trong crypto. Nhưng vì đặc thù nhiều biến động và tâm lý retail, HFT vẫn phải cực kỳ thận trọng khi vận hành chiến lược ở thị trường mới nổi này.
