Kripto dünyası geçmişte ağda ne zaman sorunlu işlemler ve arıza olsa, bunları çözmek için forking (çatallanma) mekanizmasını kullanmıştır. Ancak kripto dünyasında diğer piyasa manipülasyonları ve dolandırıcılıkların yanında yeni bir boyut şekilleniyor – insider trading (içeriden öğrenenlerin ticareti).
Insider Trading Nedir?
Insider trading (içeriden öğrenenlerin ticareti), kilit bir çalışan veya yönetici, şirketin hisseleri veya kıymetli evraklarında işlem yaparken bilerek umumi-olmayan bilgileri kullandığında gerçekleşir. Kripto paraların ilk günlerinde kripto varlıklar açık-kaynak yazılımlarla desteklendiğinden insider trading hukuku ile kripto varlıklar varlıklar bağdaştırılamamaktaydı. Bu nedenle umumi-olmayan bilgi materyalleri yoktu. Ancak kripto dünyasının sadece açık-kaynak dijital para birimlerinden öteye evrimleşmesiyle bu durum yakın zamanda değişmiştir.
Kripto’da Insider Trading’in Şekilleri Nelerdir?
Amerika Birleşik Devletleri’nde kriptoda üç tür insider trading bulunmaktadır. Bunlar; klasik sorumluluk, tüyo verenin sorumluluğu ve tüyo alanın sorumluluğudur.
- Klasik sorumluluk: Insider trading’in klasik türü çalışan veya yönetici, çalıştığı şirketteki umumi-olmayan bir bilgiye dayanarak işlem yaptığında gerçekleşir. Örnek olarak borsada işlem gören bir şirket çalışanı şirketin hisse fiyatlarını artıracak ve yakın gelecekte açıklanacak bir duyuruyu bildiğinden, önceden daha fazla şirket hissesi almıştır. Bunun sonucunda çalışan, insider trading’in en klasik tipini gerçekleştirmiştir.
- Tüyo verenin sorumluluğu: Bu tür bir insider trading’de şirket içinden trader’a gizli, umumi-olmayan bilgi veren bir kişi vardır. Örnek olarak, çalışan, ertesi gün beklenen kazançların daha yüksek olacağıyla ilgili duyuru açıklanacağından arkadaşlarına bugün belli bir hisse senedini almalarını söylemiştir. Burada çalışan, insider trading’i gerçekleştiren tüyo verendir.
- Tüyo alanın sorumluluğu: İnsider trading’in bu türü tüyo verenin sorumluluğunda farklıdır. Bu insider trading türünde, trader özellikle gizli görevi olan bir kaynaktan gelen umumi-olmayan bilgileri arar ve özellikle bunlara dayanarak işlem yapar. Örnek olarak içeriden alınmış güvenilir bir bilgiye göre işlem yapan kişi tüyo alanın sorumluluğuna girmektedir.
Insider Trading (İçeriden öğrenenlerin ticareti) Yasal mı?
Umumi olmayan materyallere dayanılarak yapılan tüm işlemler güvenlik kanunlarını ihlal etmez. Kişinin belli bir işlemi gerçekleştirmeden önceki farkındalığı önemli bir ayrım noktasıdır. Örnek olarak bir kişi, halka açık bir yerde iki şirket arasında yaklaşan bir işlem hakkındaki sohbette duyduğu bilgiye göre işlem yapabilir. Dinleyicinin bilgiyi gizli tutma görevi yoktur. Tam tersine, kişi bilginin gizlilik görevini ihlal ettiğinin farkındaysa ve gizli bilgiye dayanarak işlem yaptıysa, insider trading’ten sorumlu olabilecektir.
Insider trading gerçekleştiğinde, Menkul Değerler ve Döviz Komisyonu (SEC), kripto paraları menkul değer olarak gördüğünden, kripto paralarda gerçekleşen insider trading eylemine karşı adli işlem başlatabilir. Bir diğer yandan kripto paranın emtia kabul edildiği durumlarda kripto paralarla ilgili insider trading olaylarını takip eden kurum Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC)’dir.
Bazı Kripto Para Insider Trading Olayları
Yakın zamanda non-fungible token (NFT) pazaryeri OpenSea’nin bir üst düzey yöneticisinin (görevinden ayrılmıştır), insider trading yaptığı ortaya çıkmıştır. İşlem kayıtları Ethereum (ETH) blockchaininde umumi olduğundan, bir kripto kullanıcısı anonim bir trader’ın ürünleri talebin genellikle yüksek olduğu sitenin ön sayfasında reklamı yapılmadan hemen öncesinde ögeleri satın aldığını farketmiştir. Kripto traderların nihayetinde karın gittiği cüzdanı tespit etmeleriyle, anonim traderın OpenSea’nin ürün departmanı şefi Nate Chastain olduğu ortaya çıkmıştır. Birçok kripto trader olaya cevap vermiş ve bunu insider trading olarak adlandırmışlardır. Ancak NFT’lerde katılımcıların davranışlarını sınırlayan çok az düzenleme bulunmaktadır. İlave olarak SEC, NFT’lerin tanımında menkul değer olduklarını belirtmemiştir. Dolayısıyla her ne kadar herhangi bir emniyet otoritesi “içerideki kişileri” herhangi bir hareketinden dolayı suçlamamış olsa da, şirket artık sanat eserlerinin sitenin ön sayfasında tanıtılmasından önce çalışanlarının alım ve satımlarını önlemek için yeni politikalar çıkarmıştır.
Bunun yanında ABD yetkilileri Binance’teki olası insider trading konusunda da inceleme yapmaktadırlar. Borsa birden çok ülkede anti-para aklama standartlarına kaydolmadığından ve bunları takip etmediğinden dolayı hedef haline gelmiştir. Bunun sonucunda bazı ülkeler kriptodaki para aklama endişelerinden dolayı şirketin hizmetlerini yasaklamışlardır. Yakın zamanda CFTC de insider trading’in olası tanıklarıyla iletişime geçerek bir inceleme başlatmıştır. Her ne kadar henüz şirket herhangi bir hareketiyle suçlanmamış olsa da, düzenleyicilerle olan ilişkilerini geliştirmek amacıyla daha fazla şeffaflık için yeniden yapılandırmaya gideceğini duyurmuştur.
Insider Trading Nasıl Önlenir?
Kripto para hukukuyla ilgili birçok kanun komplekstir ve test edilmesi ve tanımlanması gerekmektedir. Düzenleyicilerin olası insider trading olduğunu düşündüğü durumlarda inceleme süreci suçlanan açısından aşırı ve işgalci olabilir. İşlemlerin orijinalliğine bakılmaksızın, insider trading, sürekli değişen kuralları takip etmeyen traderlar için bir risk olmaya devam etmektedir. Bu nedenle, aşağıda traderların kurumları harekete geçirebilecekleri davranışlardan kaçınmalarına yardımcı olacak bazı önerileri bulabilirsiniz.
- Şirket içinden biri için, kişi kendi coinlerinin işlem yapmak için kullanmak niyetinde ise yasal tavsiye alabilir. Bu, kişinin olası klasik insider trading ihlallerinden kaçınmasına yardımcı olabilir. Her ne kadar danışmanlık hizmeti pahalı olabilse de, kendilerini insider trading kanunlarını ihlalden dolayı mahkemede savunmak zorunda kalmaktan daha kolaydır.
- Traderlar, olası içeriden öğrenenlerin işlem ipuçlarına karşı temkinli olmalıdırlar. Bilgiler, işlem yapılması halinde düzenleyicilerin dikkatini çekecek gizlilik yükümlülüğüne sahip olabilirler.
- Coin geliştiricileri, arkadaşları aldıkları bilgiyle işlem yapabileceğinden, yakın arkadaşlarıyla coin hakkındaki bilgileri paylaşmaktan kaçınmalıdırlar.
- Traderlar, piyasa fiyatlarını manipüle etmek için gruplar halinde almaktan veya satmaktan kaçınmalıdırlar. Her ne kadar burada içeriden bir bilgi olmasa da düzenleyiciler buna da dikkat edebilirler.
- Traderlar, kullanılan coinler cüzdan adreslerine bağlı olacağından, anonimliğin insider trading davranışlarının üstünü örtmeyeceğinin farkında olmalıdırlar. Bazı durumlarda, traderlar ilave para cezalarıyla baş etmek zorunda kalabilirler.
Kriptoda Mevcut Insider Trading Regülasyonları Nelerdir?
Şu anda, SEC gibi konuyla ilgili kurumlar mevcut düzenlemeleri uygulamaya koyarak kendi bölümlerini oynamaya çalışmaktadır. Ancak çoğu kripto varlık gerçek bir yaptırımın uygulanabilmesi için oldukça belirsiz tanımlanmıştır.
ABD’deki Düzenlemeler
Bitcoin (BTC) gibi kripto paralar CFTC tarafından emtia olarak belirlenmiştir. Bir kripto para, para birimi işlevi gördüğünde, insider trading düzenlemelerinin uygulandığı emtia regülasyonlarına tabi olmaktadır. Yine de çoğu kripto para Howey Test’ine uyması halinde menkul değer olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle çoğu ilk dijital para arzları (ICO’lar) da kolektif şekilde SEC tarafından menkul değer sayılmaktadır. Dahası kurumlar arasındaki son tartışmalar net olmamakla birlikte kripto paraları menkul değer olarak kabul etmeye meyilli olduklarını göstermiştir.
FATF’nin yakın zamandaki açıklaması (Kaynak: Decrypt)
Menkul kıymetler kanunu altında insider trading ihlalleri, hem halka açık hem de özel şirketlerde umumi-olmayan bilgiye dayanan kripto işlemlerini kapsamaktadır. Yakın zamanda CFTC, gelecek dört yıl içindeki kapsamlı kripto regülasyon planlarını açığa çıkarmıştır.
Avrupa Birliği’ndeki Düzenlemeler
Avrupa Birliği (AB) için, 2018’den beridir “Kripto-varlıklarda Piyasalar” (MiCA) adlı düzenleyici çerçeve geliştirme aşamasındadır. Bu, kripto işlem platformlarında insider trading ve piyasa manipülasyonuna karşı kuralları sunmak amacıyla teklif edilmiştir. Dahası cüzdan ve borsaların kullanıcıların özel bilgilerini afişe etmelerini zorunlu kılarak para aklamayı önlemek amacıyla kripto işlemlerini izlenebilir hale getirecek Financial Action Task Force (FATF) Seyahat Kuralı teklif edilmiştir. AB’nin anti-para aklama kuralları uyarınca, tanımlanmamış kripto cüzdanlarına izin verilmeyecektir. Dahası MiCA’nın kanun haline gelmesi nihai karar Avrupa Parlamentosu’na ait olduğundan birkaç yıl sürebilecektir. Bu nedenle, insider trading’in kripto dünyasında yasadışı kabul edilmesinin öncesinde kripto borsaları için yapılacak düzenlemelerin hayata geçmesi zaman alacaktır.
Kripto Dünyasındaki Regülasyonlara Bakış Açısı
ABD’li regülatörler gitgide kripto alanındaki temel düzenleme ihtiyacını görmeye başlamışlardır. OpenSea’de gerçekleşen son “insider trading” olayı, kripto dünyasında gerçekleşen regülasyon gelişimini hızlandıran bir diğer faktör olabilecektir. Son olarak ABD idaresi kripto paralar için daha sıkı regülasyon ve vergi bildirim gereklilikleri teklif etmiştir. Ancak eleştiriler vergi bildiriminin, geliştiricileri merkeziyetsiz finansal sistemin tasarımı gereği imkansız gözüken, kullanıcılarından bilgi toplamaya zorlayabileceğini söylemektedir.
Dahası SEC başkanı; denetimsiz kripto dünyasının dolandırıcılık aktiviteleriyle dolu olduğunu söylemiştir ve bu yüzden piyasayı regüle etmek için daha fazla yetki ve fonlama istemektedir. Insider trading gerçekleşmesinin negatif etkisi, insanların kripto piyasalarına karşı güvensiz hale gelmeleridir. Bu nedenle regülatörler kripto piyasalarını daha güvenli hale getirmeye motive olmaktadırlar. Ayrıca, otoriteler benzer daha büyük ölçekli insider trading ülke veya hükümetlerin ekonomisini etkilemesi halinde, regülasyon olmadan, vergi mükelleflerinin bu yükü yüklenmek zorunda kalacakları konusunda endişelenmektedirler. Bu nedenle blockchain uygulamalarının vizyonuna rağmen, bu bağlamda regülasyon, sıradan yatırımcıların basit güven içinde işlem yapabilmeleri için faydalı gözükmektedir.
Şu an için kripto insider trading’ini yasaklayan herhangi bir resmi regülasyon bulunmamaktadır. Buna rağmen endüstri takipçileri kripto dünyasında düşünüldüğünden daha çok insider trading olayları gerçekleştiğinden şüphe etmektedirler. Yine de analistler, içeriden bilgi alanların gizli bilgiyi bilerek işlem için kullandıklarını kanıtlamanın zor olduğunu anlamaktadırlar. Geçmişte bir kaç kripto trader, çeşitli önde gelen borsalar “insider trading” itham etmiştir. Ancak, birçoğu gerçekleşen şeyi insider trading yerine fiyat manipülasyonu olarak tanımlamışlardır.
Tüm bunlara ek olarak, kriptoda insider trading’i azaltmak karmaşık olabilir, ancak piyasanın genellikle yeni coinler yerine var olan kripto paralara odaklanması, fenomenin kendiliğinden azalmasını sağlayabilecektir. Yüksek derecede düzenlemiş borsalara bir örnek olarak insider trading’in olanaksız olduğu Börse Stuttgart gösterilebilir. Her ne kadar regülasyon ve piyasa olgunlaşması insider trading’in azalmasına yardımcı olabilecek olsa da, traderlar insider trading ve fiyat manipülasyonlarına karşı hedging (riskten korunma) yaparak aktif bir yaklaşım gerçekleştirmeye teşvik edilmektedirler. Bir diğer yandan, yorumcular kripto dolandırıcılığının ve piyasa manipülasyonunun insider trading gibi konulardan daha yüksek önceliğe sahip olması gerektiğini tartışmışlardır.
Sonuç
Kripto dünyası geliştikçe, traderlar ve borsalar hukuk ihlallerini önlemek için kendi ayrıntılı incelemelerini yapmak zorunda kalacak ve insider trading konusunda daha şüpheci olacaklardır. Kripto dünyası için tanımlanan üç insider trading şekli arasında klasik sorumluluk, tüyo veren sorumluluğu ve tüyo alan sorumluluğu bulunmaktadır. Her ne kadar kriptodaki regülasyonlar insider trading aktivitelerinin yasadışı olduğunu kanıtlayacak kadar gelişmiş olmasalar da, bunun gelecekte kanunlaşmasını sağlayacak birden çok teklif şimdiden görüşülmektedir. Insider trading açısından, bu aktiviteleri kanıtlamada zorluklar bulunmaktadır, çünkü blockchaindeki umumi kayıtlar bu aktiviteleri şüphe duyulmaz hale getirirler. Piyasa olgunlaşması kriptodaki insider trading’i azaltabilecek olsa da, traderların insider trading’e karşı bir sigorta şekli olarak hedging (riskten korunma) yapmaları da gerekebilir. Tüm bunlara bakılmaksızın Kongre’nin SEC’e kripto piyasalarını regüle etmesi için daha fazla güç vermesi halinde kripto paraların gelecekte ABD’ye getirecekleri inovasyonlar etkilenecek gibi gözükmektedir. Bu, kripto alanında küresel ripple etkilerine neden olabilir.
Register to get $180 Welcome Bonus!
