Bir zamanların önde gelen kripto para borsası geçtiğimiz haftalarda herkesin gözü önünde iflas edince, birkaç terimi her yerde görmeye başladık ve bunlardan biri Türkçe’de “bankadan kaçış” olarak ifade edilen “bank run” terimi. Evet kulağa korkutucu geliyor ve gerçekten de öyle bir durum.
Fakat bu terim tam olarak ne anlama geliyor ve kripto para alıp satanların neden umrunda olmalı?
Bankadan kaçış nedir?
Bankadan kaçış, çok sayıda insanın bankanın iflas edebileceğinden endişe ettikleri için aynı anda bankadan paralarını çekmeye çalışmasıdır. Bankadan kaçışlar, bir bankanın finansal istikrarı hakkındaki söylentilere veya gerçek endişelere yanıt olarak ortaya çıkabilir.
Bankadan kaçış her iki taraf için de kötüdür.
Banka için: Elinde yeterli nakit yoksa, yani müşterilerine paralarını iade edecek rezervi yoksa, bu daha fazla paniğe ve daha fazla para çekme işlemine yol açarak bankanın “likidite sıkışıklığı” yaşamasına neden olabilir.
Bu durum, müşterilerinin fon çekim isteklerine cevap vermek gibi bir bankanın kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirmek için yeterli nakdi olmadığında gerçekleşir.
Banka, kendisine daha fazla likidite veya nakit sağlayarak onu kurtaracak birini bulamadığında, iflas eder. İflas etmek, müşterilerine hiçbir şekilde geri ödeme yapamayacağı anlamına gelir, çünkü yükümlülükleri (borçları) varlıklarından (sahip olduklarından) daha fazladır.
Müşteriler için: Tüm paralarını kaybederler ve geri alma şansları çok düşüktür.
Şimdi, yukarıdaki paragrafta geçen tüm “banka” ifadelerini “kripto para borsası” ile değiştirin ve böylece kripto para borsası FTX’in çöküşünün neyden kaynaklandığını gözlerinizin önüne getirin.
FTX’in bir kripto para alım-satım kuurul olan kardeş şirketi Alameda Research’ün bilançosundaki mali usulsüzlük haberlerinin ardından borsadan 72 saat içinde 6 milyar dolarlık fon çekildi. Bu da rezervleri kuruttu ve borsayı, para çekme işlemlerini durdurmaya zorladı.
Bir banka ile kripto para borsası arasındaki fark, bir bankanın yasal düzenlemeye tabi olması ve müşteri fonlarının Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC, Türkçesi ile, ABD Federal Mevduat Sigorta Kurumu) tarafından korunmasıdır. Bir bankanın iflas etmesi durumunda müşterilerin mevduatları belirli bir tutara kadar sigortalanmaktadır.
Kripto borsalarının böyle bir sigorta kapsamı yoktur. Bu nedenle, özellikle kripto para borsalarında meydana gelen bankadan kaçış durumları çok daha fecidir; çünkü bir bankadan kaçış olayı borsanın iflasına neden olursa kullanıcıların mevduatları artık gitmiş sayılır.
Kısmi rezerv nedir ve bankadan kaçışlarla nasıl bir ilişkisi vardır?
FTX çöküşü/bankadan kaçışı devam ederken, 9 Kasım’da Binance CEO’su Changpeng Zhao (genellikle “CZ” olarak bilinir) bir tweet atarak şunu belirtti: “Bankalar kısmi rezervlerle işletilir. Kripto para borsaları bunu yapmamalı.”
Peki CZ bunu söyleyerek ne demek istedi?
Kısmi rezerv, bir bankanın mevduatlarının yalnızca küçük bir kısmını (“kısmi”) “rezervlerinde” nakit olarak tutması ve geri kalanını borç vermesi anlamına gelir.
Bu, müşterilerin tüm paralarını aynı anda tek seferde çekmeye çalışması durumunda sorunlara yol açacaktır, çünkü bu paraların çoğu borç olarak verildiği için bankanın elinde aslında tüm çekim taleplerini karşılayacak kadar nakit bulunmayacaktır.
Pek çok insan kısmi rezerv bankacılığının daha fazla bankadan kaçış olaylarına yol açtığına inanıyor. Çünkü rezerv bankacılığı, bankaların nakitsiz kalma olasılığının daha yüksek olduğu bir durum yaratıyor.
FTX’teki sorun kısaca şu şekilde oluştu, kötü yatırımlardan kaynaklanan zararları karşılamak için müşterilerinin mevduatlarının büyük bir kısmını kardeş şirketi Alameda’ya ödünç vermişti ve bu nedenle oluşan bankadan kaçış olayı sebebiyle varlığını devam ettiremedi.
Aslında CZ’nin kastettiği şey, müşterilerin borsaya yatırdıkları paranın borsada kalması gerektiğiydi.
Phemex, kullanıcı fonlarının %100 rezervlerle desteklendiği, yani kısmi bir rezerv yerine tam bir rezervle çalışan kripto para borsalarından biridir.
İşte Phemex bunu şu şekilde başardı.
Başka bir deyişle, bir bankadan kaçış durumu olsa bile tüm müşteriler paralarını çekebilecekleri için Phemex iflas etmezdi.
Kendinizi korumak için ne yapabilirsiniz?
Kendinizi kripto para borsasında oluşan bir bankadan kaçış olayından kendinizi korumak için yapabileceğiniz birkaç şey var:
1) Kripto para borsanızın bir bankadan kaçış durumunda ayakta kalması için gerekli müşteri fonlarının tamamının rezervde olduğundan emin olun. Bu nedenle, Phemex de dahil olmak üzere birçok kripto para borsası bunu kanıtlamak için Rezerv Kanıtı hazırlıyor.
2) Paranızı kendi cüzdanınızda tutun. Paranızı cüzdanınızda tutmak, ona tam erişiminiz olduğu anlamına gelir. Böylelikle, borsanın çökmesi, saldırıya uğraması veya herhangi bir şey olması durumunda bile paranız güvende ve kontrolünüz altında olacaktır.
3) Güncel kalın. Bu sayede bir borsada sorun olup olmadığını ilk öğrenenlerden biri olabilir ve yatırımlarınızı korumak için gerekli adımları atabilirsiniz. Örneğin, fonlarını FTX’ten erken çeken gözü açık yatırımcılar yara almadan kurtulurken, pek çok yatırımcı herhangi bir işlem yapmadı ve şu anda fonlarını çekemiyorlar.
4) Yatırımlarınızı çeşitlendirin. Yani elinizdeki bütün yumurtayı tek bir sepete koymayın.
Gerekli güvenlik önlemlerini alın: kripto paranızı ya cüzdanınızda tutun ya da tam rezerv bulunduran bir borsaya yatırın. Böylece gönül rahatlığıyla al-sat yapmaya devam edebilirsiniz.
Register to get $180 Welcome Bonus!
